Po raz pierwszy odczułem żydowskie dzieci z Piotrkowa Trybunalskiego czytając ich listy w gazecie Janusza Korczaka Mały Przegląd.

MP 29 czerwca 1928 i Radjotelegram z 18 listopada 1927.

Gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim (po prawej) opisane w artykule "Trzeba być śmiałym".

Rabin Lau który zginął w obozie zagłady w Treblince, poeta Leopold Lewin i Irena Sendlerowa to trzy osoby o których wiedziałem są związane z Piotrkowem Trybunalskim. Kilka lat temu, pracując nad książką o "Białych Statkach" poznałem pierwsze "Dzieci z Piotrkowa". Dzieci które przeżyły Zagładę i mieszkają w Szwecji, Kanadzie, USA i Izraelu. Zaciekawiony pojechałem do Piotrkowa. Zwiedziłem Nowe Archiwum w Starej Synagodze i Dworzec kolejowy na którym w 1942 roku wywieszono obok szyldu PETRIKAU również szyld Judenrein.

Po raz pierwszy odczułem jednak żydowskie dzieci z Piotrkowa Trubunalskiego czytając ich listy w gazecie Janusza Korczaka Mały Przegląd.

W wielu numerach Małego Przeglądu są umieszczone listy i komunikaty dzieci z róznych miast.
Mały Przegląd z 28 września 1928 jest prawie cały poświecony korespondencjo z miast i miasteczek. Najcześciej ułożone są artykuły alfabetycznie według nazw miast.

Często opisują dzieci antysemityzm w szkole. Podobne listy z całego obszaru Polski. Mała dziewczynka,  pisze: 

Z trzeciej klasy do czwartej dostałam nagrodę. Pamietam dobrze jak jeden uczen katolik, dochodzi do pani i arogancko się odzywa: To żydówce daje się nagrody ?"  Byłam tak oburzona 

że nie słyszałam nawet co pani mu odpowiedziała.... W następnych klasach dokuczanie się nie skonczyło, ale nie przejmowałam się tem. Byłam do tego przyzwyczajona od najmłodszych lat.

1928

Edukacja finansowa dla dzieci w Małym Przeglądzie Korczaka - Co zrobić żeby w Polsce było więcej pieniędzy?

Mały Przegląd: pismo dzieci i młodzieży: tygodniowy dodatek bezpłatny do nr 297 "Naszego Przeglądu" R.1, nr 4 (29 października 1926).

"Bankructwo małego Dżeka" ukazało się po raz pierwszy w 1924 roku, wkrótce też zostało lekturą szkolną. Książka była reakcją na trudną ekonomiczną rzeczywistość tamtych czasów - m.in. szalejącą od odzyskania niepodległości hiperinflację. Artykuł Korczaka Sanacja Finansowa w Małym Przeglądzie i jego konkursy na rysunki lub artykuły to pewne upowszechnienie tez zawartych poprzednio w książce Bankructwo małego Dżeka. To pierwszy rok wydawania Małego Przeglądu, czwarty numer. Podkreśla to jak ważny był ten temat dla Korczaka.

Konkurs Małego Przeglądu: Co zrobić żeby w Polsce było więcej pieniędzy?

Konkurs: Co zrobić żeby w Polsce było więcej pieniędzy?

Finanse i Oszczedność - Mały Przegląd, 9 grudnia 1927.

Podział zajęć. Stróż, kucharka i praczka, to cała służba dwupiętrowego gmachu z dwiema szkołami. Przetworzenie stu dzieci na stu pracowników...

Samorząd w Małym Przeglądzie Janusza Korczaka.

Maryna Falska z Radą Samorządową Naszego Domu w 1922 roku.

 

Mały Przegląd z 16 września 1927 i 23 września 1927 o Samorządzie w szkole. Artykuły Janusza Korczaka na pierwszej stronie! Trochę dziwne bo tak długie artykuły zazwyczaj nie zbudzą zainteresowania czytelników, zarówno dzieci jak i dorosłych. W innych, kolejnych numerach Małego Przeglądu są artykuły czytelników,  dzieci o tym jak zakładały Samorząd w swoich szkołach czy internatach.

Na czym, konkretnie, ta samorządność polegała? Na pewno była ona inna w szkołach niż ta praktykowana w Korczakowskich placówkach jak Dom Sierot, Nasz Dom, Kolonie letnie w Gocławku czy tez w domach dziecka prowadzonych w innych miastach wg. systemu/pedagogiki Korczaka. 

Korczak – w „Jak kochać dziecko”, w jej części zatytułowanej „Dom Sierot” – pisze: „Organizacyjny rok zakończył się naszym tryumfem. Jedna gospodyni, jedna wychowawczyni, stróż i kucharka – na sto dzieci. Uniezależniliśmy się od byle jakiego personelu i tyranii przytułkowej służby. Gospodarzem, pracownikiem, kierownikiem domu stało się dziecko. Wszystko co poniżej, jest dziełem dzieci, nie naszym”.

Pierwszy "Nowy Rok" w Małym Przeglądzie z 11 października 1929 roku.

Dopiero w Małym Przeglądzie z 11 października 1929 roku ukazał się artykuł poświęcony Rosz Haszana. Przypominam że Mały Przegląd istniał od 1926 roku.

Pierwszy Jom Kipur w Małym Przeglądzie z 21 września 1928

 

Mały Przegląd 21 września 1928

Mały Przegląd 21 września 1928

Ostatni Noworoczny - 5699 (1938) numer Małego Przeglądu Janusza Korczaka - בר-אבא.

"O czym mówią książki" Janusza Korczaka.

Urodziłem się w roku 5709 czyli w 1949 roku. Przeglądałem dzisiaj ostatni noworoczny numer Małego Przeglądu Janusza Korczaka z 23 września 1938). Tego roku, nowy, żydowski Nowy Rok 5699, wypadał w niedzielę 25 września 1938.

W tym noworocznym Małym Przeglądzie przeczytałem z zainteresowaniem dwa artykuły. Pierwszy, o Cadyku w Stolinie. Do Stolina przeprowadziła się bowiem moja babcia z moim tatą (Panem Miszą) i z jego siostrą Niurą podczas pierwszej wojny światowej. W wojnie tej w brał udział mój dziadek Baruch Wasserman. Był pózniej w niewoli niemieckiej a kiedy wrócił, cała rodzina powróciła do do rodzinnego Pińska. Podczas wojny, babcia pracowała jako lekarka w Stolinie. W czasie przeprowadzki do Stolina (furmanka ciągniona przez konie) zaginął ich pies, Barabas (בר-אבא). Niestety tylko tyle pamiętam z opowiadania mojego taty.

Inny artykuł, podpisany Frania R. "O czym mówią książki" to o bibliotece i o książkach, Taki jakby opis biblioteki Domu Sierot i chwili gdy nowe książki przyszły z introligatorni.

Jewish New Year - Bring Them Home.