Cztery budowle Korczaka - Fundamenty* zostały na zawsze!

Fundament to podstawa!

Z definicji budowlanych fundamentem nazywamy najniżej położoną część obiektu budowlanego (budynku lub budowli) stykającą się bezpośrednio z podłożem gruntowym. Jest to więc bardzo ważna część całej realizacji przedsięwzięcia. Zadaniem fundamentu jest przejęcie wszystkich obciążeń i oddziaływań ze strony konstrukcji oraz ich bezpieczne przekazanie na podłoże.

Cztery budowle Korczaka

Może dziwny nagłówek. Ale mnie właściwie chodziło o opisanie prawdziwych budowli Janusza Korczaka, nie budynków w znaczeniu urbanistycznym. Najciekawsza, bo pierwsza, to Dom Sierot na Krochmalnej. Następna to Kolonie i ferma Różyczka w Gocławku. Trzecia budowla to Nasz Dom na Bielanach albo Polach Bielanskich, jak to mówiono o okolicy. Jako czwartą budowlę zaliczam też gazetę ”Mały Przegląd”, gazetę dzieci jako swoistą czwartą budowlę.

Pierwsza budowla, z 1912 roku, to Dom Sierot na Krochmalnej 92. Następna, druga to Kolonie i ferma Różyczka w Gocławku, powstała w 1922 roku. Trzecia budowla to Nasz Dom na Bielanach zbudowany w 1926 roku a czwarta to gazeta ”Mały Przegląd” (1926-1939). Wszystkie te budowle były połączone ze sobą oprócz Korczaka również przez swoisty system korczakowski którego elementy były nie tylko praktykowane w sierocincach i koloniach ale także w gazecie ”Mały Przegląd”.

Dom Sierot na Krochmalnej 92 to Pierwsza Budowla Korczaka. Mam poczucie, że Korczak budował ten dom na Krochmalnej przez wiele lat, najpierw w swoich myślach i marzeniach. Nosił go ze sobą, w sobie – i stale poprawiał. Jeszcze zanim zdobyto fundusze na wybudowanie gmachu, zanim jeszcze powstał jego projekt! Bo plany Korczaka dotyczące Domu Sierot to nie tylko architektoniczne plany lecz plany codziennego funkcjonowania. Logistyka. Pedagogika. Ekonomia. Całokształt. 

Swoiste "Plany architektoniczne" znajdujemy we wczesnym pisarstwie Korczaka, m.in. w powieści w odcinkach pt. Szkoła życia" publikowanej od 9 lutego 1907 w tygodniku "Przegląd Społeczny". "Szkoła życia” to powieść, która, jak sądzę, odsłania fundamenty systemu pedagogicznego swojego autora. Opisywana na pierwszej stronie gazety jako powieść fantastyczna pokazuje Korczaka jako swoistego wizjonera. Wizjonera który planuje dzieła, budowle które nie tylko zostaną stworzone ale również przeżyją przez setki lat. Ta Korczaka "powieść fantastyczna" była raczej traktatem, rozprawą, planem.
Używając terminologi budowlanego muszę podkreślić że oprócz wspomnianych wszystkich pedagogicznych elementów tej budowy, fundamentów to tak samo ważnym elementem był sam Korczak. Był cementem, spójnią nie tylko poszczególnych mniejszych elementów ale całych budów. Dzieci z redakcji ”Mały Przeglądu” odwiedzały regularnie Dom Sierot a Dom Sierot był niejednokrotnie opisywany w ”Małym Przeglądzie”.

Korczakowi pomagała w tych wszystkich działaniach jego własna charyzma. Charyzma (gr. chárisma „dar”) to termin zaczerpnięty z teologii, gdzie określał jednostki obdarowane łaską boską, „darem bożym”. Osobiste cechy Korczaka były natychmiast odczytywane przez dzieci. Charyzma Korczaka oddziaływała na jego całe otoczenie.

Wracając do "powieści fantastycznej" Korczaka - planów budowlanych Korczaka. Odcinki jej ukazują się niemal regularnie co tydzień. Spisałem kiedyś numery tygodnika w których nie ukazała się "Szkoła życia", łatwiej niż wyliczac te w których była publikowana. W 1907 roku Korczak pracował latem jako wychowawca na koloniach dla dzieci żydowskich w ośrodku Michałówka. Mimo tej pracy dostarczał do Przeglądu Społecznego kolejne odcinki "Szkoły życia"

Gdy władze rosyjskie, cenzura, zamyka „Przegląd Społeczny”, pod koniec 1907 roku wydawca Jan Władysław Dawid zakłada następny tygodnik – „Społeczeństwo”, w którym już od pierwszego numeru ukazuje się kontynuacja tej tak specjalnej powieści Korczaka. Przypominam że „Przegląd Społeczny” to kontynuacja "Głosu" w którym pisał Korczak, tygodnika który również został zamknięty przez władze rosyjskie. W tygodniku Głos Korczak pisał artykuły o tematyce społecznej (ok. 60), większość z nich w rubryce w rubryce "Na mównicy" pod kryptonimem „g." a w latach 1904-1905 na łamach „ Głosu" ukazywała się w odcinkach Korczaka "Dziecko salonu".

* W wspomnieniach mojego taty, Pana Miszy, w "Z Korczakiem przez życie" jest opisana powojenna jego rozmowa z byłym wychowankiem Szymkiem:

Wspomnę jeszcze moją ostatnią rozmowę z Szymkiem - niegdyś ulubieńcem Pani Stefy - miłym, łagodnym człowiekiem. Wdzięczny jest losowi, że trafił na Krochmalną. O Panu Doktorze mówi z miłością i czcią. Sam jest już nie młody. Nadal pracuje w branży budowlanej i opowiadając, stamtąd czerpie terminologie: Widzi pan - powiada - Korczak dal najważniejsze: dobry solidny fundament. Nawet jak do się spali lub zostanie zburzony, to na takim fundamencie można zawsze zbudowac nowy. Fundament najważniejszy!

Swoiste "Plany architektoniczne" znajdujemy we wczesnym pisarstwie Korczaka, m.in. w powieści w odcinkach pt. Szkoła życia" publikowanej od 9 lutego 1907 w tygodniku "Przegląd Społeczny". "Szkoła życia” to powieść, opisywana na pierwszej stronie gazety jako "powieść fantastyczna".

Krótki wstęp to opis zreformowanej, nowej szkoły, niby powieść: W papierach zmarłego znaleźliśmy notatki, które drukujemy jako dodatek do sprawozdania wydanego przed trzema laty. Pierwsza część książki – to rozpoczęta na skutek próśb naszych praca, którą przerwała śmierć autora. Część druga – to kartki pamiętnika, mowy, projekty, luźne uwagi. Wartość wydawnictwa oceni sam czytelnik.

Gdy władze rosyjskie, cenzura, zamyka „Przegląd Społeczny”, pod koniec 1907 roku wydawca Jan Władysław Dawid zakłada następny tygodnik – „Społeczeństwo”, w którym już od pierwszego numeru ukazuje się kontynuacja tej tak specjalnej powieści Korczaka.

Gdy władze rosyjskie, cenzura, zamyka „Przegląd Społeczny”, pod koniec 1907 roku wydawca Jan Władysław Dawid zakłada następny tygodnik – „Społeczeństwo”, w którym już od pierwszego numeru ukazuje się kontynuacja tej tak specjalnej powieści Korczaka.

Korczak i Społeczeństwo.

 Społeczeństwo : tygodnik naukowo-literacki, społeczny i polityczny 1908 N. 6.

Nowolipki - Dzielna - Pawia - Gęsia - Cztery równolegle ulice - Cztery asocjacje.

Na prawym zdjęciu za nami ulica Gęsia, szyny tramwajowe w prawo to ulica Dzielna a jasny dom na drugim planie to Nowolipki 7 gdzie były redakcje i drukarnia wielu gazet, m.in. Nasz Przegląd and Mały Przegląd Janusza Korczaka. Na lewym zdjęciu te sama ulice przed- i po wojnie.

Ulica Gęsia po wojnie. Dziś nieistniejąca dziś ulica na Muranowie. Przed II wojną światową zaczynała się przy ulicy Nalewki. Jej przedłużeniem na wschód była ulica Franciszkańska biegnąca do Nowego Miasta. Obecna ul. Mordechaja Anielewicza jest równoległa do dawnej Gęsiej.

Cztery asocjacje

Nowolipki. Na prawym górnym zdjęciu za nami ulica Gęsia, szyny tramwajowe w prawo to ulica Dzielna a jasny dom na drugim planie to Nowolipki 7 gdzie były redakcje i drukarnia wielu gazet, m.in. Nasz Przegląd i Mały Przegląd Janusza Korczaka. Na lewym zdjęciu te sama ulice przed- i po wojnie. Nowolipki to dla mnie głównie Nowolipki 7 gdzie były redakcje i drukarnia (Unia) wielu gazet, m.in. Nasz Przegląd and Mały Przegląd Janusza Korczaka..

Dzielna. Ulica Dzielna w Warszawie to nie tylko więzienie Pawiak i Serbia pod numerem 24/26. Ulica Dzielna to Główny Dom Schronienia przy ul. Dzielnej 39 gdzie pracował Janusz Korczak. Ulica Dzielna to budynek obok - kościół św. Augustyna (główne wejście od ul. Nowolipki). Pomimo zamknięcia kościoła, przez dłuższy czas w domu parafialnym księża pracujący w kościele św. Augustyna wypisywali fałszywe metryki chrztu Żydom i pomagali im, jak tylko mogli. No i Dzielna 34 - dom kibuc organizacji Hechaluc później Hechaluc-Dror (Wolność) gdzie powstała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) której dowódcą został Mordechaj Anielewicz z organizacji Haszomer Hacair. No i teatr Eldorado na ulicy Dzielna 1.

Pawia. Między ulica Pawia a Dzielna było więzienie Pawiak gdzie był więziony Korczak w 1940 roku.

Gęsia. Bronek Baczko z Gęsiej był przed wojną korespondentem Małego Przeglądu. Po wojnie był moim "zagładowym wujkiem) i profesorem na UW. Podczas powstania warszawskiego w 1944 roku AK uwolniło tam grupę Zydów.

Berek Herc miał 3 lata jak wybuchła wojna.

Rodzina Piotrkowsko-Łódzka: Herc. To czesc karty DP-2 chłopca - Berek Herc. Miał 3 lata jak wybuchła wojna. Cała rodzina przeżyła w różnych obozach. Ojciec Izrael i syn Berek i matka Frida przypłynęli do Szwecji na leczenie pierwszym Białym Statkiem, 28 lipca 1945. Jutro opisze to na moim blogu gdyż karta zdrowia jego mamy Frida Herc z domu Landau (ur. w Piotrkowie) jest pisana na odwrocie papieru firmowego NSDAP ze swastyka. Swastyk Facebook nie przepuszcza dlatego publikuje tutaj. Karta jest z z brytyjskiego szpitala polowego w Bergen-Belsen. Z braku papieru używano pozostały po Niemcach papier.

Obecnie wiemy że mały Berek z ojcem Izraelem Herc zastali wyzwolenie w obozie Buchenwald. Matka w rodzinie, Frida była wyzwolona prawdopodobnie z Bergen-Belsen. Jej poprzednim obozem był Ravensbrück.

Rodzina Piotrkowsko-Łódzka: Herc. To czesc karty DP-2 chłopca - Berek Herc. Miał niespełna 3 lata jak wybuchła wojna. Cała rodzina przeżyła w różnych obozach. 

Dedication from May 18th 2016 - For Roman who has Korczak in Your blood and also in Your Hart - Marcia Talmage Schneider.

For Roman who has Korczak in Your blood and also in Your Hart - Marcia Talmage Schneider

It was Wednesday, May 18th, 2016 when I met Marcia Talmage Schneider just outside the Met. It was
the Met Fifth Avenue and it was a hot sunny day.
Marcia Talmage Schneider had with her book Janusz Korczak: Sculptor of Children's Souls. She just wrote it.
I liked the title a lot, it was a description of Korczak and his pedagogy. We talk about common friends from Boston, Robert Lifton and his late wife Betty Jean Lifton who wrote the Korczak biography that I like most.
I told her that I just revisited Korczak and the children, the sculpture at the 5th Avenue Synagogue. Kind of the custom I have when visiting the Big Apple. She told me that she went to Israel and met there ten eyewitnesses - actually ten former orphans and teachers who worked at the Korczak Orphanage.
Dedication from Marcia:

For Roman who has Korczak in Your blood and also in Your Heart.

She asked me to look at some pages where she described (on page 165, not accurately) my father "Pan Misha" who worked at the Orphanage during the years 1931-1942. Her description on page 144, is, however, correct.

Judiska församlingen i Stockholm och Judiska Centralrådet i Sverige - Skall deras skändning av Förintelsemonumentet förlåtas?

Fotot taget strax före avtäckningen av Förintelsemonumentet till minne av Överlevande från Bergen-Belsen, som kom till Sverige med de Vita båtarna i juni-juli 1945, och som dog kort därefter. På bilden, i bakgrunden, forskaren fil.dr. Victoria Tori Van Orden Martinez, tidigare generalsekreterare i Föreningen Förintelsens Minne och filmaren Bo Persson.

Överlevande, barn och barnbarn till överlevande.

Överlevande, barn och barnbarn till överlevande.

Skändningen
En dotter till Förintelsens överlevande gick den 19 april 2020 till Treblinka-stenen vid Norra Judiska begravningsplatsen. Treblinkastenen är en av de 6 stenar med namn på dödslägren som tillsammans med Förintelsens offers gravar bildar en monument. Hennes mammas familj har blivit mördad i Treblinka. Hennes pappas i Auschwitz. Det hade hon gemensamt med flera av de Förintelsens offer begravda runt Monumentet.

Hon la sin kantiga sträva sten bland de andra. Trots att Förintelsedagen, Jom Hashoa är rörlig i den judiska kalendern så för hennes del brukar hon alltid minnas sina närmaste just den 19 april. 19 april 1943 är nämligen dagen då Upproret i Warszawas Getto startade. Denna minnesdag initierades 1953 av staten Israels förste premiärminister, David Ben-Gurion för att hedra de sex miljoner judar som föll offer för den Förintelsen. Minnesdagen är kopplad till Upproret i Warszawas Getto som pågick under april-maj 1943.

Förintelsens offers gravar i Stockholm låter kanske konstigt för många men det handlar faktiskt om de fd. judiska fångarna från Bergen-Belsen som kom till Sverige med UNRRA Vita båtar under sommaren 1945. De skulle få vård och konvalescens här. Många av de var dock döende redan då de kom till Stockholms Frihamn.

Dottern till Förintelsens överlevande jag skrev ovan om, hade också ett annat datum, en annan egen minnesdag i sin minnes-almanacka. Den 2 augusti 1943 - dagen då Upproret i dödslägret Treblinka startade. När hon kom på minnesdagen av Upproret dödslägret, bara fyra månader senare så var minnesstenen borta. Hon kramade hårt den kantiga svarta stenen hon hade med sig så det gjorde ont så att hon skrek.

Platserna där de 6 minnesstenar stod har fyllts med ny jord och man sådde ny gräs där som inte ville växa. Hon hade faktiskt samma reflektion som jag tidigare - detta är precis på samma sätt som nazisterna gjorde i Treblinka efter att man ha mördat nära 1 miljon judar och avslutade verksamheten. I Treblinka, precis som i Stockholm har man tillfört ny jord och därefter såddes gräs över hela området. Det här är en ren skändning, vem har utfört det med samma precision som i Treblinka för att inget skulle synas och minnas.

Den 2 augusti 1943 startade ett uppror i Treblinka. Man hade ihjäl ett antal lägervakter och sprängde flera byggnader inklusive krematoriet. 300 fångar lyckades rymma i samband med upproret och av dessa överlevde ca 30 till krigsslutet. Treblinka dödslägret kom att avvecklas som en följd av upproret.

Efter krigets slut så skickades en kommission för att registrera platser för krigsförbrytelser hade man svårt att hitta platsen. Tyskarna gjorde det forna lägerområdet det till en bondgård. Överallt växte på det tillförda jorden olika sädesslag, gräs och lupiner. Varför tänker jag på Stockholm och Judiska Församlingens förehavanden?

Man beräknar att mellan 870 000 och 975 000 judar mötte döden i Treblinka. Bland dem de flesta judar från Warszawas Getto, mina morföräldrar, Korczak och barnen.

I högra nedre hörnan av Treblinkastenen i Stockholm satt en QR kod. Genom att scanna den med mobilen fick man information om lägret och att många av de begravda inom kvarteret, Förintelsens offer, miste hela sin familj där.

On October 7, 1912, the first children moved into the newly built building at 92 Krochmalna Street ​​from the orphanage at Franciszkanska.

Korczak Orphans' Home - Krochmalna 92. The first children moved into the newly built building at Krochmalna 92 ​​from the orphanage at Franciszkanska Street on October 7, 1912, and the official opening took place on February 27, 1913. The ceremony began with a service and a speech by the rabbi of the Great Synagogue in Tłomackie, Dr. Samuel Abraham Poznański.