 |
| Zakopane tekst listu do rodziców który napisal Janek Machauf po pogromie w Rabce. Sierociniec zlikwidowano 28 sierpnia 1945 r. Niektórzy z podopiecznych, tak jak Janek, wrócili do swych rodziców, część dzieci wysłano do domów dziecka w Otwocku i Bielsku. Te najbardziej chore i bez opiekunów trafiły do sierocińca w Zakopanem. |
 Zakopane - Leśny Gród gdzie Lena Kichler zorganizowała sierociniec i dokąd przewieziono dzieci żydowskie z Rabki po trzecim pogromie w sierpniu 1945. Na zdjeciu Hania Fiszgrund która była ukrywana w czasie wojny przez 2 lata w Naszym Domu na Bielanach.  |
 |
Leśny Gród w Zakopanem |
 |
| Zakopane |
 | |
|
 |
| Zakopane. Neli - Stasia Szpajzer (po prawej) i Janka Warszawska po lewej). |
 | |
|
|
| Zakopane tekst listu do rodziców który napisal Janek Machauf po pogromie w Rabce. Sierociniec zlikwidowano 28 sierpnia 1945 r. Niektórzy z podopiecznych, tak jak Janek, wrócili do swych rodziców, część dzieci wysłano do domów dziecka w Otwocku i Bielsku. Te najbardziej chore i bez opiekunów trafiły do sierocińca w Zakopanem. |
Faktycznym przywódcą był ksiądz Józef Hojoł, wspierany przez profesora Edmunda Chodaka, polonistę, autora przedwojennego elementarza. W 2011 r. w rabczańskim kościele św. Marii Magdaleny umieszczono tablicę upamiętniającą działalność ks. Hojoła. Napis pod plakietką wzywa "Młodzież polską do naśladowania działalności ks. Hojoła".......
Pogrom zorganizowali uczniowie i nauczyciele Prywatnego Gimnazjum Sanatoryjnego Męskiego doktora Jana Wieczorkowskiego gdzie zaraz po wznowieniu działalności szkoły, w lutym 1945 r., zaczęła w niej działać komórka Ruchu Oporu Armii Krajowej, której dowódcą był Jan Stachura "Adam". Uczniowie gimnazjum należący do tej organizacji skupieni byli w kilkunastoosobowej drużynie harcerskiej.
Faktycznym przywódcą był ksiądz Józef Hojoł, wspierany przez profesora Edmunda Chodaka, polonistę, autora przedwojennego elementarza. Napis pod plakietką wzywa "Młodzież polską do naśladowania działalności ks. Hojoła". Ks. Hojoł po napadzie pisał: nie szkodzi, jeżeli skupiska żydowskie przepędzi się, byleby wypadków nie było (.), ja pochwalałem te czyny. O jego współudziale w organizowaniu ataków na żydowskie dzieci nie wspomniano.
Pogrom w Rabce był jednym z wielu, które miały miejsce w Polsce zarówno przed, podczas jak i po wojnie.
Pogrom w Rabce był jednym z wielu, które miały miejsce w Polsce zarówno przed, podczas jak i po wojnie.
Czechoslowacja - Praga
 |
| Francja |
 | ||
Francja
|
 |
| W drodze do Izraela. Lena i dzieci w sierocincu w Bellevue Meudon, Francja. Po prawej Nina and Elzbietka a miedzy nimi Dziunia Ciper. Po lewej Chana - Janka Mandelbaum. 1947 rok. |
 |
| W drodze do Izraela. List Leny Kichler do przyjaciólki do Polski z Bellevue Meudon, Francja. |
 |
| W drodze do Izraela. Lena i dzieci w sierocincu w Bellevue Meudon, Francja. |
IZRAEL
 |
| Dzieci z Zakopanego w kibucu Kvutzat Shiller. Kibuc zbudowany przez akademików ze Lwowa.Children, Holocaust survivors from Zakopane in Poland, who came to Israel and were absorbed into kibbutz Kvutzat Shiller.. |
;%20Menachem%20Kleinman%20(behind%20Tuvia).%20.jpg) |
| Młodzież i dzieci, ocalałe z Holokaustu z Zakopanego w Polsce, które przybyły do Izraela i zostały przyjęte przez kibuc Kvutzat Shiller. Na zdjęciu: Janka Mandelbaum - Berliner; Tuvia - Tomek Wróbelski (po prawej, w pasiastej koszuli); Menachem Kleinman (za Tuwią). Wszyscy byli w domu dziecka w Zakopanem prowadzonym przez Lenę Kichler - Silberman.Youngsters, Holocaust survivors from Zakopane in Poland, who came to Israel and were absorbed into kibbutz Kvutzat Shiller. In the photo: Janka Mandelbaum - Berliner; Tuvia - Tomek Wrobelski (on the right, in the striped shirt); Menachem Kleinman (behind Tuvia). They had been in a children's home in Zakopane directed by Lena Kuechler - Silberman. |
 |
| Youngsters, Holocaust survivors from Zakopane in Poland, who came to Israel and were absorbed into kibbutz Kvutzat Shiller. |
Note:
Lena Kuechler - Silberman (in English- language publications: Lena Kuchler) was born in January 1910 in Wieliczka near Krakow. She attended a Hebrew - language gymnasia (academic secondary school) and graduated in Philosophy at the university in Krakow, majoring in Psychology and Education. Before the war, she was a teacher in a Jewish school in Bielsko and also taught in a teacher training seminary.
During the war, with an assumed "Aryan" identity, she rescued orphans from the Warsaw ghetto and placed them in a Catholic institution. After the war, she gathered sick and orphaned Jewish children ages 3 to 15, initially in cooperation with the Central Jewish Committee in Krakow, and established a residential facility, school, and sanatorium for them in Zakopane and Rabka. These facilities operated in the spirit of Janusz Korczak's legacy.
In March 1946 she succeeded in getting her charges and staff out of Poland awash with antisemitism. They eventually reached France via Czechoslovakia, and from France emigrated to Israel in early 1949. The children went to Kvutzat Shiller and were adopted there.
Lena Kuechler – Silberman relocated to Tel Aviv, studied psychology in a seminary for kindergarten and schoolteachers, worked as an educational Superintendent, and later set up an educational psychology services center in Givatayim for
kindergartens and schools. She retired in 1972, and in 1987 died at age 77.Lena Kuechler – Silberman wrote and published five books. In 1948 her book, "Mayne Kinder" (Yiddish: My Children) was published in Paris. "Meah Yeladim Sheli (Hebrew: My Hundred Children) was first published in 1959 by Yad Vashem and Kiryat Sefer. "Anu Ma'ashimim" (Hebrew: We Accuse) was published in 1961 by Sifriat Poalim. "Ha – Meah la – Gvulotam" (Hebrew: The Hundred [Will Return] to their Borders) was published in 1969 and "Beit Imi" (Hebrew: My Mother's House) in 1985, both by Schocken.
Her books have been translated into numerous languages and published in multiple editions. She received various awards for her educational activity and literary work.
Lena Kichler widząc na ulicach Krakowa bezdomne żebrzące sieroty żydowskie, wpadła na pomysł że za pieniądze, które docierały do zrujnowanej Polski i ocalałych z Holokaustu Żydów z Ameryki, kupi wille na Podhalu, m.in. w Rabce i w Zakopanem i tam zawiezie sieroty ocalałe z Zagłady. Postanowiła się nimi opiekować zgodnie z zasadami pedagogiki Janusza Korczaka. Oczywiście, podobnie jak w Domu Sierot jak i Naszym Domu na Bielanach miały dzieci własne, "prywatne" szafki. Pomysł utworzenia sanatorium dla żydowskich dzieci w Rabce nie cieszył się szczególnym entuzjazmem ani lokalnych władz (również wojskowych i milicji) ani znanej z antysemityzmu lokalnej społeczności. Ostatecznie po różnych perturbacjach otworzono sanatorium/internat w trzech willach: Stasin, Juras i Niemen* gdzie umieszczono 116 dzieci. Z Krakowa do Rabki dzieci pojechały ciężarówkami. W Rabce czekały na dzieci nie tylko jedzenie w ilości, jakiej nigdy wcześniej nie widziały, czy normalne łóżka, ale też własne ubrania, buty, pościel... Były problemy, żeby zapisać dzieci do szkoły. Rabka ruszyła już w czerwcu, a Leśny Gród w Zakopanem 11 lipca 1945 r. Pogrom w Rabce zaczął się w sierpniu, właściwie to były trzy pogromy, trzy napady na żydowskie dzieci. Ten pierwszy to dzień po pogromie w Krakowie 11 sierpnia 1945 r. W Krakowie, podobnie jak w 1946 roku w Kielcach ktoś rozpuścił plotkę, że Żydzi w Kazimierzu porwali chrześcijańskie dziecko, by dokonać rytualnego mordu. W Kazimierzu plądrowano mieszkania, synagogę Kupa, pobito wielu ludzi. I zastrzelono 56-letnią Różę Berger. Strzałem przez drzwi. 12 sierpnia 1945 roku zaatakowano żydowski sierociniec w Rabce po raz pierwszy. Tam w trzech willach przebywało wtedy 96 dzieci. W nocy wrzucono granat do willi Niemen. Decyzja o zamknięciu sanatorium w Rabce zapadła krótko po trzeciej napaści. Dzieci z Rabki zawieziono do Zakopanego, gdzie w Leśnym Grodzie** Lena Kichler zorganizowała równolegle z Rabką drugi sierociniec. Również w Zakopanem, w Leśnym Grodzie do napadu doszło w nocy z 28 na 29 sierpnia, czyli już po wyjeździe dzieci z Rabki. Po atakach na sierocińce najpierw w Rabce, a potem w Zakopanem, za którymi stał Ogień, dzieci nie mogły czuć się bezpiecznie na Podhalu. Po dalszych szykanach w Zakopanem 18 marca 1946 roku wyruszyła Lena Kichler dzieci (bylo ich 75) do Czechosłowacji, nie uprzedzając o swojej decyzji Komitetu Żydowskiego w Krakowie. To jej ostatni zapisek z Polski: Piszę o godz. 2-giej w nocy po bardzo ciężko przepracowanym dniu, dlatego będę się skracać. Wyjeżdżam prawie że z wszystkimi moimi dziećmi i personelem za granicę. Wyjeżdżamy wszyscy legalnie w warunkach nawet dla najmłodszych dzieci doskonałych. Nie widzę warunków bezpieczeństwa dla dzieci ani w Zakopanem, ani w innej miejscowości, zaś uważam, że po tym piekle, które przeszły, nie mamy prawa narażać je i walczyć ich kosztem o demokrację. Dlatego wywożę je w bezpieczne miejsce, gdzie będą miały ten sam dom, w tym samym składzie dzieci i personelu w warunkach pełnej swobody i bezpieczeństwa. (…) Zdaję sobie sprawę, że Komitet nie może im teraz zapewnić warunków swobodnego rozwoju, zaś uważam, że to jest najważniejszym prawem wolnego człowiek. Lena Kichler z dziećmi przez Czechosłowację dotarła do Francji a następnie, na początku 1949 roku dotarła do Izraela. Hania Fiszgrund (Gdalewicz) przyjechała do Izraela 20 lat pózniej. Mieszka w Tel-Avivie. * W Rabce w willach Stasin i Niemen sa obecnie Domy Pracy Twórczej należące do Uniwersytetu Jagiellońskiego. ** W Zakopanem w willi Leśny Gród jest dziś Szkoła Podstawowa nr 5, która nosi imię Janusza Korczaka. *** Zdjęcia w wiekszości z Archiwum Kibucu Bojowników Getta, od córki Leny Kichler Küchler. **** O Pogromie w Rabce w 1946 roku. http://partyzanciakpodhale.pl/attachments/328_NAPAD%20NA%20SIEROCINIEC%20W%20RABCE%201946.pdf Wśród dzieci były ciężkie przypadki gruźlicy, dzieci, które niemal nie opuszczały infirmerii. Dlatego w sanatoriach musiał być lekarz rezydent i pielęgniarka. Epilog. Hania Fiszgrund podobnie jak inne dzieci z Sanatoriów z Zakopanem które miały rodziny, wróciły do rodzin podczas gdy "pełne sieroty" wyjechały z Lena Kichler do Izraela.  Hania Fiszgrund po prawej z córka przed emigracja z Polski do Izraela w 1969 roku. Kuchler's children's house functioned both as a school and a clinic for physical and mental injuries. Her unique approach, which was inspired by Janusz Korczak, was extremely progressive and highly experimental for its time because the horrors it had to deal with had no precedent. Due to violent anti-Semitic attacks on the house, Lena had to flee with her 100 children out of Poland, with false passports and great danger. She crossed Europe with them until they found a safe shore in France. She nursed the children to rehabilitation, until the founding of the new state of Israel # where she resettled the children as citizens. In 1959 Lena Kuchler published "My Hundred Children", the first of her Best-seller books, that was translated into 14 languages. Her book became a 1 h movie and can be found on Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=uN2_itvawgo https://naszahistoria.pl/lena-kichler-gorale-oddzial-ognia-i-zydowskie-dzieci/ar/c1-10785710 |
