Gdzie były "Kolonie Korczaka" - 4 miejsca do zaznaczenia na mapie.

Fotografia przedstawia wychowawców na Kolonie letnie dla biednych dzieci chrześcijańskich w Wilhelmówce koło Ostrołęki. Obok były kolonie dla dziewcząt, Zofiówka. Korczak, Henryk Goldszmit (czwarty od lewej) siedzi w gronie innych wychowawców.

Kolonie dla dzieci żydowskich "Michałówka” w miejscowości Daniłowo-Błędnica na północ od stacji kolejowej Małkinia. Osadę Daniłowo widać na górze mapy. Prawdopodobnie dzieci z Michałówki kapały się w pobliskiej rzeczce Brok na zachód od budynków kolonii.

Gdzie były "Kolonie Korczaka" - 4 miejsca do zaznaczenia na mapie. Chodzi mnie o dokładne lokalizacje "kolonii Korczaka". 

Korczak był latach 1900-1915 aktywnym członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich (TKL). W końcowej fazie studiów medycznych rozpoczął pracę na koloniach Jako wychowawca wtedy nazywanym "dozorca" w latach 1904 i 1907 roku prowadził kolonie dla dzieci żydowskich w ośrodku wakacyjnym „Michałówka” w miejscowości Daniłowo-Błędnica w pobliżu stacji Małkinia, dla dzieci żydowskich. Nazwa kolonii, Michałówka, pochodzi od imion synów Erlicha i Endelmana, ofiarodawców 14 morgów zalesionego gruntu, na którym TKL wybudowało własną kolonię. 

"Kolonie Korczaka" - tutaj 4 miejsca zaznaczone na mapie. Dokładne lokalizacje "kolonii Korczaka" to kolonie związane z Januszem Korczakiem i dziećmi z Domu Sierot.

W latach 1904 i 1907 Korczak pracował jako wychowawca na koloniach przeznaczonych dla dzieci żydowskich w ośrodku Michałówka pod Małkinią, blisko miejscowości Daniłowo-Błędnica (lewa fotografia). Latem 1908 roku Korczak pracował jako wychowawca na koloniach w „Wilhelmówce” (fotografia po prawej).

Michałówka - Wilhelmówka i Zofiówka

W latach 1904 i 1907 Korczak pracował jako wychowawca na koloniach przeznaczonych dla dzieci żydowskich w ośrodku Michałówka pod Małkinią, blisko miejscowości Daniłowo-Błędnica.
Ośrodek Wilhelmówka, kolonie dla chłopców chrześcijańskich również należał do warszawskiego filantropijnego Towarzystwa Kolonii Letnich, Janusz Korczak (Henryk Goldszmit) był jego członkiem w latach 1900–1914. Kolonie Wilhelmówka były nad rzeką Orcz.

Kolonie Michałówka były nad rzeką Brok (lokalna nazwa Broczysko). Kolonia składała się z czterech budynków: dwóch parterowych sypialni połączonych werandą, budynku gospodarczego i osobnej toalety. 

Doświadczenia zdobyte na koloniach letnich posłużyły Korczakowi do stworzenia dwóch reportażowych powieści Mośki, Joski i Srule (1909) oraz Józki, Jaśki i Franki (1910), w których utrwalił sylwetki i przygody autentycznych kolonistów. Poprzednio opisał kolonie w różnych tygodnikach, również ilustrowanych. W powieściach kolonijnych Korczaka jest dokładny opis podróży dzieci z Warszawy na kolonie (poniżej).

Urywki z Mośki, Joski i Srule (1909).

          Na kolonii jest ogromna weranda; cóż to być może takiego — weranda? — Dla wszystkich stu pięćdziesięciu są tylko cztery pokoje — cóż to za wielkie sale być muszą?

        Przejeżdżamy przez most. Most jest zupełnie inny niż ten, który łączy Pragę z Warszawą. Ale ładniejszy, o — ładniejszy znacznie.

        — Chłopcy, wysiadamy. Wszyscy macie worki i czapki?

        — Mamy — odpowiadają chórem. Na dworcu oczekuje już dwanaście wozów drabiniastych, wysłanych słomą i sianem.

        — Ostrożnie na wozach, żeby któremu noga nie dostała się między koła.            — Ja będę pilnował, proszę pana.

        — Dobrze, pilnuj. — Jazda!

        Słońce wita bladą gromadkę. Dziękujemy ci, dobre słońce i lesie zielony, i łąko wesoła. Dziękujemy wam, dzieci wiejskie, że wybiegacie z chat i uśmiechem pozdrawiacie nasze wozy wysłane sianem. — Czy daleko jeszcze, proszę pana? — O, tam czernieje nasz las, o, już widać i polankę — o, już i młyn — i czworaki dworskie, i wreszcie — nasza kolonia.

        — Wiwat! Niech żyje kolonia Michałówka!

        — A więc tak wygląda weranda? Wypijają po kubku mleka — i do roboty. Myją się po podróży, ubierają w białe kolonijne ubrania, a najbardziej śmieszą ich płócienne czapki. Zabawne czapki, podobne do tych, jakie noszą kucharze. Teraz wszyscy wyglądają jednakowo. A malcy dumni są z otrzymanych szelek.

Wilhelmówka nad rzeką Orcz

Urywki z Józki, Jaśki i Franki (1910). 

W Tłuszczu, gdzie pociąg się cofa przechodząc na inną linię, kolonijni bywalcy straszą nowicjuszów:

— Do Warszawy jedziemy!

— O, nazad wracamy!

A im bliżej Goworowa, tym częściej rozlega się niecierpliwe pytanie:

— Czy jeszcze daleko?

Wyjechaliśmy z Warszawy we czwartek o godzinie szóstej po południu. Jechaliśmy koleją do Goworowa, a potem szliśmy, a młodsi jechali na furach. W Wilhelmówce pan ustawił nas w pary i posadził na ławki, żebyśmy zawsze tak siedzieli, i rozdano kolację. Po kolacji pan zaprowadził nas na górę do sypialni. Grupy A i B śpią na dole, a grupy C i D śpią na pierwszym piętrze; grupa E śpi na różnych salach, bo są tylko cztery sypialnie. W każdej grupie jest trzydziestu chłopców. Na sali pan pokazywał każdemu z nas łóżko, dla mnie wybrał także jedno łóżko i położyłem się, a pan chodził po sali i mówił, czego nie wolno robić i jak kto ma zmartwienie, żeby przyszedł do pana. Potem nie mogłem zasnąć, ale zasnąłem.

"Wyjechaliśmy z Warszawy we czwartek o godzinie szóstej po południu. Jechaliśmy koleją do Goworowa, a potem szliśmy, a młodsi jechali na furach. W Wilhelmówce pan ustawił nas w pary i posadził na ławki, żebyśmy zawsze tak siedzieli, i rozdano kolację."

Fotografia z tygodnika Promyk (1910) i ilustracja z z Józki, Jaśki i Franki. Kolonie letnie dla biednych dzieci chrześcijańskich w Wilhelmówce (dla chłopców) i Zofiówce /dla dziewcząt) koło Ostrołęki.
 

Nad rzeką Orcz. Kolonie letnie dla biednych dzieci chrześcijańskich (dla chłopców) w Wilhelmówce.

Nad rzeką Orcz. Kolonie letnie dla biednych dzieci chrześcijańskich w Zofijówce (dla dziewcząt).

TYGODNIK ILLUSTROWANY NR 37/1927

Kolonie Wilhelmówka były nad rzeką Orcz, Irsz po żydowsku (dopływ rzeki Narew). TYGODNIK ILUSTROWANY NR 37/1927.

Waliszew nad Narwią
Państwo From mieszkali we dworze w Poniatowie, a w swoim majątku w Wieliszewie oddali na czas pobytu dzieci dom, składający się z 7 pokoi i kuchni, oraz ofiarowali na cały ten czas potrzebne dla dzieci mleko, jarzyny i kartofle. Dzięki temu z pobytu na wsi już w pierwszym roku korzystało 90 dzieci (40 chłopców i 50 dziewcząt), które wysyłano w 3 partiach po 30 dzieci na 4 tygodnie. Wyniki okazały się zadawalające, dzieci wróciły zdrowsze, weselsze, a na wadze przybyło im od 2 do 5 funtów. Towarzystwo wspierając sieroty i dzieci najbardziej opuszczone, uczyło je i dawało wykształcenie, wyrabiało samodzielność i przyzwyczajenia, aby objęte opieką dzieci mogły coraz mocniej iść przez życie o własnych siłach i coraz mniej korzystać z materialnej pomocy instytucji.
Ze sprawozdania Towarzystwa Pomoc dla Sierot z 1910 roku możemy dowiedzieć się, że w 1911 r. z kolonii letnich w Wieliszewie korzystało już 176 dzieci w 4 partiach, po 4 tygodnie każda. Towarzystwo 12 maja 1910 roku zakupiło plac przy ulicy Krochmalnej 92 z przeznaczeniem pod budowę nowego, własnego domu dla sierot. W 1912 roku dzieci po pobycie na koloniach w Waliszewie nie wróciły już do budynku na Franciszkanskiej lecz do Domu Sierot na Krochmalnej.

Gocławek - Kolonie Różyczka
Kolonia „Różyczka” w Wawrze (Marysin Wawerski, Warszawa) to jedna z najbardziej znanych kolonii Korczaka — filia Domu Sierot. Teren ten, o późniejszym adresie Klasztorna 1 (obecnie ul. Korkowa), znajdował się we wsi Czaplowizna w gminie Wawer. Teren ten i lokalizacja zostały dokładnie opisane na moim blogu Jimbao Today. W 1921 roku dzięki staraniom Korczaka na ofiarowanym i zabudowanym terenie w Gocławku powstała kolonia letnia Domu Sierot pod nazwą „Różyczka”. 

W 1940 roku Korczak chcąc zapewnić bezpieczeństwo i spokój w czasie wojny zorganizował tam swoim wychowankom ostatnie kolonie letnie. Po powrocie do Warszawy Dom Sierot był zmuszony przeprowadzić się z Krochmalnej 92 do budynku na uk. Chłodnej 33, na terenie getta.

Gocławek - Kolonie Różyczka to jedna z najbardziej znanych kolonii Korczaka. Teren ten, o późniejszym adresie Klasztorna 1 (obecnie ul. Korkowa), znajdował się we wsi Czaplowizna w gminie Wawer.

"Z Korczakiem przez życie" av Michał Wróblewski - 2025 - En bok utan fotnot och Ibid - Bokförlaget STHLM-Grav.

Boken Z KORCZAKIEM PRZEZ ŻYCIE är klar.

Vem egentligen är författaren till den här nya boken* om pedagogen Janusz Korczak utgiven 2025? Definitivt min far, Michał Wróblewski, kallad av Korczak och barnhemsbarnen för Pan Misza men också jag, hans yngste son. Ursprunget till boken, flera dussin pappersark tätt skrivna av min far blev en hundrasidig bok. Detta då varje kapitel skrivet av min far har numera åtföljs av ett antal sidor med dokument om barnhemmets historia, Korczak, och läraren där (1931-1942), Pan Misza. Den delen, de sidorna står jag för, Pan Miszas yngste son Roman.

Som redaktör av boken har jag med hjälp av fotografier och dokument (96 stycken) tillhandahållit en hel rad tidigare okänd eller faktiskt undanhållen information som nu fick plats i bildtexterna. På så sätt överlappar, sammankopplar, förklarar och kompletterar händelserna från far och son berättelserna, varandra.

I den här boken har jag beskrivit den polska Korczak-kommitténs "kollapser" under Stalinperioden, den mörka 1950-talet, då Korczaks böcker skulle återvinnas, och även i slutet av 1960-talet, då på den polska regeringens order stängdes kommitténs högkvarter på Jasna-gatan i Warszawa och många judiska medlemmar av organisationen lämnade Polen.

Pan Miszas text är tillägnat Korczaks barnhem, barnen och deras utvecklig där men även hans egen utveckling som pedagog. Det är Korczaks praktiska pedagogik som står i centrum. I motsats till flera andra författare är kapiteln som är tillägnat barnhemmets deportation från Warszawas Ghetto till dödslägret Treblinka rätt så litet.

Nyligen upptäckte jag ett flertal dokument relaterade till Korczaks barnhem i arkiv på tre kontinenter. Sanningen om efterkrigstidens öde för papperen och Korczaks glasögon, som räddades av min far den 5 augusti 1942, kommer utförligt att beskrivas i en annan bok som skall publiceras nästa år.

"Z Korczakiem przez życie"  är en speciell bok, utan fotnot* och ibid**. Detta då boken är en unik originalberättelse av Pan Misza, mannen som räddade till världen Korczaks dokument från barnhemmets byggnad i Warszawa Getto.

Det speciella är att jag, efter min pappas bortgång fick umgås och bli vän med hans barnhems barn, nu vuxna människor.  Flertalet av Korczaks medarbetare fick jag träffa som barn i Polen. Till själva barnhemmet vid Krochmalnagatan fick jag redan besöka som barn då den byggdes om för att åter fungera som ett barnhem.

Det speciella med boken är att det handlar om originalitet. Om något är originellt så betyder det att det har inte kunnat utföras, här skrivas av någon annan. Det handlar inte om en andra hands berättelse, bearbetning eller översättning av någon annans verk.

Originalberättelse betyder en ursprunglig, förstautgåvan av en berättelse, till skillnad från en kopia, bearbetning eller översättning. Det är själva grundtexten eller manuskriptet som ligger till grund för en senare version, och kan i upphovsrättsligt avseende definiera originalitet som just gestaltning och språkdräkt, snarare än bara innehållet.

Bokförlaget med namnet STHLM-Grav är ett mycket litet förlag eller flera egenutgivningsprojekt som har med Andra världskriget att göra. Det gemensamma för projekten, därav böckerna är dess originalitet då texterna bygger på författarens/redaktörens egen forskning.

Tyvärr, har forskningen och resultaten råkat ut för plagiat som fallet med UNRRA Vita båtar och de överlevande från koncentrationslägren som kom till Sigtuna beredskapssjukhus och dog kort därefter (plagierare, doktorand Daniel Leviathan - Lunds Universitet).

* Boken Z Korczakiem przez życie var tidigare utgiven (2012) i en annan form på förlaget Polonica (ISBN 978-91-8-7704-74-1) och stora delar av den har getts ut inom Krönika 1996, ISBN 91-7656-360-X av Föreningen för Janusz Korczaks Levande Arv.
** Fotnot, en notering som placeras längst ner på en sida för att ge ytterligare information, citera källor eller ge kommentarer utan att störa textflödet.
*** Ibid är en förkortning för det latinska ordet ibidem, som betyder "på samma ställe". Det används huvudsakligen i vetenskapliga texter för att hänvisa till samma källa som uppgivits i föregående not eller referens. Detta utan att behöva upprepa hela källhänvisningen. 

Bokförlag STHLM-Grav - Beställningar och förfrågningar

From Piotrków Trybunalski to Sweden passing ghettos and concentration camps Ravensbrück and Bergen-Belsen.

From Piotrków in Poland. Year 1942, they moved (from the ghetto area) to the carpentry factory (called Bugaj) in their hometown. They were thus among the 1,800 lucky "drawers" as they were not deported like the majority of the ghetto residents (more than 220000) to the Treblinka death camp in October 1942. Nov-1944 to Ravensbrück - actually it was December 2 according to the German list. March 1945 to Bergen-Belsen - that's right. Bergen-Belsen was taken over by the British forces on April 15, 1945. About the rest of the family, we know that the mother and a brother were taken to Auschwitz, and the father to Buchenwald. Then a summary, which is a repetition of similar accounts of women who came to Sweden with UNRRA's White Boats: Know nothing about the family's fate.

Nov-1944 to Ravensbrück - actually it was December 2 according to the German list. 

The story of the Holocaust of the Jews of Piotrków, in Swedish, was written by a Swedish doctor on July 15, 1945. Two sisters, Mania and Hania, born in 1921 and 1922, were brought to the port of Stockholm from Lübeck by the UNRRA White Ships. Does anyone know them? What happened to them?

I just received a call from Hania Izraelowicz's son. He lives in Stockholm. He told me about the later history of Hania and Mania, his mother and her sister (his aunt). His father, also from Piotrków, is Szpiro.

The picture above with many names is from a long list of the 271 (or more) female workers who were sent from the Piotrków Trybunalski factories to the Ravensbrück concentration camp. All on the list are women. There are several children, mainly girls, on the list, many as young as 3 years old, thus born in the Piotrków Ghetto. A similar German list exists for men from the three factories who were then separated from their families and sent to the Buchenwald concentration camp.

Numbers 116 and 117 on the list are the sisters Izraelewicz, Hanka, and Mania. then 22 and 23 years old. I cannot find their parents on this list...

They ended up like the other women in the Ravensbrück camp and had to work there. The front in the west advanced east, and now the Germans have once again been forced to empty the camp and move the prisoners. For the Ravensbrück prisoners, it became Bergen-Belsen.

All of this has been recorded by a Swedish doctor, Rut Johansson, at a Swedish hospital in Sigtuna.

Bokförlaget STHLM-GRAV

Bokförlaget STHLM-GRAV

org. nr. 4909209530

Kontakt

Senaste bok

Omslaget till boken Z KORCZAKIEM PRZEZ ŻYCIE är klart.

Flera böcker skall publiceras inom de närmaste åren.

Preliminära titlar:

Pan Misza: Even though I'm almost seventy, I'm not giving up. For the children to learn, Dad.

The book I got from "Pan Misza" - Michal Wasserman Wroblewski, 45 years ago. It was on my father's 69th birthday – October 29, 1980 (10 years in Sweden).

DEDICATION

The book I got from "Pan Misza" - Michal Wasserman Wroblewski, 45 years ago. It was on my father's 69th birthday – October 29, 1980 (10 years in Sweden).

A special dedication to this incredibly thick volume of Reports, a collection of articles from three years.

Dedication: Even though I'm almost seventy, I'm not giving up. For the children to learn, Dad.

An article or presentation written by "Pan Misza" - Michal Wasserman Wroblewski, in Swedish. Of course, it is about Janusz Korczak.

White Niura´s experiments at Korczak´s summer camp at Goclawek.

Pan Misza with his sister Niura (Chana) on Krakowskie Przedmiescie street in Warsaw (Close to Miodowa Street).

Letter from Pan Misza to the Rector of Warsaw University in which he describes his financial situation. It states that from his meager salary at Korczak's orphanage, he gives money to his sister, who was in even more difficult financial circumstances: I work as a tutor at the Orphanage at 92 Krochmalna Street, earning 75 złoty a month. I'm a student at the Free Polish University. I also contribute 20 złoty to support my sister, a sixth-year chemistry student at the University of Warsaw, who is in need. Student number 40634.

In the book The Good Doctor of Warsaw, Elizabeth Gifford describes Niura, Misza, and Misza´s future wife, Sophia. The entire novel is based on the true accounts of Misha and Sophia, and on the life of one of Poland's greatest men, Dr Janusz Korczak. Here Niura just finished Chemistry Club at Goclawek during late Summer 1939.

My aunt Niura (Chana Wasserman, Wajserman) came to Warsaw a year after my father, directly after graduating from high school in her hometown of Pinsk. She was the genius of the family and passed high school in no time. Of course, upon arrival and the time after, my father, Pan Misza, helped her.

In Warszawa, she started to study Chemistry at the University. She was called White Niura because her hair colour was blond, almost white, and this was because another Niura, dark-haired, was studying Chemistry simultaneously.

Of course, she visited Korczak's orphanage at Krochmalna 92. But she also visited a summer camp in Goclawek. She was active there and probably called Panna Niura there.

What did she do there among the children?

She tried to get them interested in chemistry and did simple chemistry experiments. They included a volcanic eruption (with baking soda and vinegar), a milk and caramel coloring experiment that shows surface tension, and a "baking soda bomb" that demonstrates how gas creates pressure. Other simple experiments were creating invisible ink or making sugar crystals*.

Korczak was always happy when Panna Niura came to the summer camp. He knew that the children and teachers there were often bored.

Korczak recognized that children get bored during the summer, and that's why the children from the summer camp in Gocławek took trips to nearby towns, including Świder. There was water and a river there, which Korczak so missed.

At all places, summer camps where Janusz Korczak worked as a young educator, Wilhelmówka and Michalówka, there was always a lake or river where children almost daily bathed and played.

*After the war, my aunt Niura worked, among other jobs, as a chemist in a sugar beet processing plant where beets are processed into sugar.

עם קורצ'אק לאורך כל חיי - With Korczak throughout my entire life.

עם קורצ'אק לאורך כל חיי - Janusz Korczak sitting with his student/teachrs at the Summer Camp at Goclawek.

עם קורצ'אק לאורך כל חיי

Translation of this Hebrew title of my father's book is "With Korczak throughout my entire life". I think that the title might actually reflect the situation for numerous Korczak´s scholars, pupils, and teachers from both Dom Sierot and Nasz Dom orphanages. Since Korczak was murdered on August 5th, 1942, numerous people have had him as a silent partner throughout their entire lives.

One of them was my father, who worked at the Dom Sierot orphanage between 1933-1942. He was not alone! It also affected many who never met him.

Will my father´s book appear in Hebrew? I hope so! Written in Polish* (1st and 2nd ed.), it will soon appear in English** for the first time.

I am seeking someone interested in acquiring the rights to publish the book in Hebrew. As a basis for translation, there is both a Polish and an English edition from 2025.

In edition, 2025, there is a new, modern part of the book with previously unknown documents and descriptions of them. Photographs of Korczak and the children have been colored so that the book becomes more accessible to a new generation of readers.

I have been against the colorization of old photos of Janusz Korczak and his children for many years. I just felt that they should stay in the way the photographer took them.
However, when I found several details in the photos that were never recognized earlier, I actually changed my opinion.

What I enjoy most in all the photos connected to Korczak and the orphanage children is that the orphanage children look happy in all black and white and also in recently colored photos, thanks to Janusz Korczak.

ני מחפש מישהו שירצה לקחת על עצמו את הזכויות להוצאת הספר בעברית. כבסיס לתרגום, ישנה מהדורה פולנית ומהדורה אנגלית משנת 2025.

במהדורה זו, ישנו חלק חדש ומודרני של הספר עם מסמכים לא ידועים קודם לכן ותיאורים שלהם.

תמונות של קורצ'אק והילדים צובעו כדי שהספר יהפוך לנגיש יותר לדור חדש של קוראים.

"With Korczak throughout my entire life" - 2nd Polish edition 2025.

What I enjoy most in all the photos connected to Korczak and the orphanage children is that the orphanage children look happy in all black and white and also in recently colored photos, thanks to Janusz Korczak.

Janusz Korczak and my father, Michal Wasserman (Wroblewski) - an educator at the orphanage, 1933-1942. What I enjoy most in all the photos connected to Korczak and the orphanage children is that the orphanage children look happy in all black and white and also in recently colored photos, thanks to Janusz Korczak.

* Polish title "Z Korczakiem przez życie" - 2025 - Publishing house: STHLM-Grav.
** English Title "With Korczak throughout life" - 2025 - Publishing house: STHLM-Grav.

Dorki z Domu Sierot Janusza Korczaka.

Dorka bursistka, pierwsza po prawej.

Dorka bursistka, druga od lewej (foto porfil).

Dorka Solnicka, tutaj lat 9, zamordowana 5 sierpnia 1942 w Treblince

W Domu Sierot Korczaka było wiele Dorek. O dwóch wiem ze uwielbiały Korczaka i Stefe, były ich pupilkami. Te dwie zostaly pózniej bursistkami.

Jedna z nich zgineła 5 sierpnia 1942 w Treblince wraz z innymi wychowawcami i dziecmi.

Inna Dorka Brauner (Teodora, Teresa Osińska), wychowanka a potem bursistka przezyla po aryjskiej stronie. Dorka Brauner, osierocona w wieku trzech lat, trafiła najpierw do domu dziecka w Łodzi. Stefania Wilczyńska zabrała ją do Warszawy, gdzie Dorka bardzo się z nią i Korczakiem, zżyła. Dorka została wychowawczynią w placówkach opiekuńczych. Lata II wojny światowej przetrwała pod nazwiskiem Teodora Teresa Osińska, pod którym pozostała po jej zakończeniu.

Dora nie jest tradycyjnym imieniem żydowskim, ale czasami jest używane jako takie, nawiązując do hebrajskiego słowa dor („pokolenie”) i greckiego imienia „dar Boga”. Chociaż ma greckie pochodzenie, może być kojarzone z kulturą żydowską poprzez frazę „l'dor v'dor” (z pokolenia na pokolenie) i może być używane jako skrócona forma hebrajskiego imienia Dvora, które jest związane z pszczołą, jak w imieniu Debora.
Dora i jej żydowskie powiązania
Greckie pochodzenie: Imię Dora pochodzi głównie od greckiego słowa doron, oznaczającego „dar”, i jest skróconą formą imion takich jak Teodora lub Dorota, oznaczających „dar Boga”.

There were only a few Jewish Survival Strategies (Possibilities) during the Holocaust in GG.

Survivors and the second generation (most of the children born 1946 -1949) in Sródborów in 1952.

Kyiv fell into German hands on September 19, 1941. Kyiv was an important railway junction for the Soviets. Here, at Kyiv Hauptbanhof, my father worked as "Polnischer Facharbeiter Maurer von Beruf". The city was retaken by the Red Army at the beginning of November 1943.

Emanuel Ringelblum describes the main Jewish Survival Strategies for the Jews who were trying to leave the ghettos.

Ghettos were actually enclosed by several barriers. The most difficult, most effective, was the invisible one. The ghetto walls, the borders of the ghetto, could be passed. The problem was an invisible barrier that started just outside the wall.