Friday, October 27, 2017

Blue line through the Warsaw Ghetto

View from the Niska/Stawki street schools in direction to Saint Augustine's Church. The blue line marks the direction on the bird view photo and the yellow line the edge of the roof at Niska/Stawki school that was during WWII SS HQ.



The blue arrow points the roof and the chimney at the edge of the roof at Niska/Stawki school - the place where the girl shown on above photo was sitting (posing). The school building was during WWII, the SS HQ.


The picture of a girl (top left) and the sea of ruins of the Warsaw ghetto. She sits on the roof of the school building at Niska and Stawki Street. This particular building still stands today and houses University of Warsaw. Behind this building was Umschlagplatz with cattle wagons and trains going every day in the same direction, to the death camps.

In the background of the picture one can discern the silhouette of the Saint Augustine's Church, well known building from other pictures of the destroyed ghetto.

The T-shaped cross-road is the intersection of Muranowska or Mila street and Zamenhofa.

The power of this picture is best felt by comparing this image with another photo – made from the Saint Augustine's Church and pointing in opposite direction as shown below.

View from the Saint Augustine's Church in direction to Umschlagplatz and the schools at Niska/Stawki street. The blue line marks the direction on the bird view photo above.
Between the Saint Augustine's Church at Dzielna street and the school at Niska and Stawki streets where the girl sits, there are visible two prisons. Pawiak and Gesiówka. 

During the Warsaw Ghetto Uprising, Pawiak prison at Dzielna street became an assault base for the Nazis. Jailers from the Pawiak, commanded by Franz Bürkl, volunteered to hunt the Jews.

Gesiówka prison, bottom, in the middle of the picture, was, after the Ghetto Uprise in April 1943, transformed to the labour and concentration camp (KL Warschau). Prisoners were brought a.o from Auschwitz. 20 000 prisoners were murdered at the camp, 10 000 of them Jews brought from Auschwitz. On the right of the picture there are visible tracks of temporary tracks and small wagons.


Gesiówka prison, in the middle of the picture, was, after the Ghetto Uprise in April 1943, transformed to the labour and concentration camp (KL Warschau). Prisoners were brought a.o from Auschwitz. 20 000 prisoners were murdered at the camp, 10 000 of them Jews brought from Auschwitz.


Jewish activists at the ruins of the Dror movement commune at 34 Dzielna Street in the Warsaw (Warszawa) ghetto. later main part of Jewish Fighting Organization (ZOB). In the photo: Yitzhak Cukierman - Zuckerman (third from the left), Israel Barzilai (second from the left). Photographed on August 13, 1946.

We know that during WWII Janusz Korczak was working at the Main Shelter of the Ghetto at 39 Dzielna str.

Janusz Korczak had also a very close cooperation with the zionist groups at the kibutz at 34 Dzielna str - Anielewicz, Cukierman, Lubetkin that later formed Jewish Fighting Organization (ZOB). Children from Korczaks Dom Sierot were performing at 34 Dzielna and both Korczak and Stefa Wilczynska were giving there lectures.

Anielewicz was the commander of Warsaw Ghetto Uprise. After his death 


On 1st August, 1944 Warsaw uprising broke out. Icchak 
Cukierman was the commander of the unit fighting within the Armia Ludowa [People’s Army]. It was was an independent Jewish platoon of ŻOB and numerous survivors from the Warsaw Ghetto Uprise in 1943 joined it..
Saint Augustine's Church at the bottom on the picture between described addresses 34 and 39 Dzielna street. Above them Pawiak and Gesiówka prisons. Picture taken prior the WWII.


Anielewicz and underground press was located at Cukiermans flat at Dzielna str.

Thursday, October 26, 2017

Niebieska Kreska - ulica Dzielna - Główny Dom Schronienia przy ul. Dzielnej 39 - Żydowska Organizacja Bojowa przy ul. Dzielnej 34 - Pawiak - Gęsiówka- KL Warschau - ul. Zamenhofa - ul. Miła - ul. Niska - ul. Stawki - Umschlagplatz



Niebieska kreska.
Niebieska kreska zaczyna się od ulicy Dzielnej. 
Ulica Dzielna w Warszawie to nie tylko więzienie Pawiak i Serbia pod numerem 24/26 (na lewo od kreski). 

Ulica Dzielna to kościół św. Augustyna - pocz
ątek niebieskiej kreski (główne wejście od ul. Nowolipki). Pomimo zamknięcia kościoła, przez dłuższy czas w domu parafialnym księża pracujący w kościele św. Augustyna wypisywali fałszywe metryki chrztu Żydom i pomagali im, jak tylko mogli. 

Ulica Dzielna to Główny Dom Schronienia przy ul. Dzielnej 39 (na prawo od wieży kościoła) gdzie pracował w 1942 roku Janusz Korczak.

No i Dzielna 34 (na lewo od od wieży kościoła) - dom kibuc organizacji Hechaluc później Hechaluc-Dror (Wolność) gdzie powstała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) której dowódcą został Mordechaj Anielewicz z organizacji Haszomer Hacair. Na Dzielnej 34 bywał Doktor (Janusz Korczak), Pani Stefa i dzieci z Domu Sierot na Siennej. Na Dzielnej 34 mieszkali przyjaciele Korczaka i Stefy, Icchak Cukierman i Cywia Lubetkin.

Pierwsze akcje ŻOBu z Anielewiczem na czele były planowane i rozpoczynane właśnie z Dzielnej 34.



Members of the Central Committee of the Zionist organization He-Chaluts in Warsaw, located at No. 34 Dzielna Street. In the photo: Avraham Gewelber (on the right), Yitzhak Geller (second from the right), Meir Blizowski (third from the right), Shifra Finkelstein (fourth from the right), Rivka Perlis (fourth from the left), Zippora Kaplan - Yaron (third from the left), Yitzhak Perlis (on the left). Photographed in 1937 or 1938.

Dalej wzdłuż niebieskiej kreski
Więzienie na Gęsiej - Gęsiówka. Od lipca 1943 Gęsiówka to obóz koncentracyjny (pracy) - KL Warschau. W celu utrudnienia ewentualnych kontaktów więźniów z mieszkańcami Warszawy do obozu kierowano przede wszystkim Żydów – obcokrajowców, pochodzących z Grecji, Francji, Niemiec, Austrii, Belgii, Holandii i Węgier. Raz tylko, podczas formowania transportu, w końcu listopada 1943 r., włączono do niego 50 polskich Żydów. Węgierscy Żydzi, około 3000 i stanowili najliczniejszą grupę narodowościową w obozie.
Wiadomo że na Gęsiówce, w okresie KL Warschau zamordowano 20 000 więźniów. Co najmniej połowa zamordowanych w Gęsiówce od lipca 1943 do Powstania Warszawskiego w sierpniu 1944 r, 10 000 to Żydzi.


Na dole zdjęcia z 1944 roku, w srodku - Gęsiówka obóz koncentracyjny (pracy) - KL Warschau. W celu utrudnienia ewentualnych kontaktów więźniów z mieszkańcami Warszawy do obozu kierowano przede wszystkim Żydów – obcokrajowców, pochodzących z Grecji, Francji, Niemiec, Austrii, Belgii, Holandii i Węgier. Tu ruinach dawnego getta pracowali więźniowie. Wszystko co wartościowe wydobywali ze zgliszczy. Po prawej stronie widac tory kolejki wąskotorowej.

Dalej wzdłuż niebieskiej kreski 
Od muru Gęsiówki, obozu otoczonego wysokim murem z wieżyczkami strażniczymi widać tylko pola gruzów. Tu ruinach dawnego getta pracowali więźniowie. Wszystko co wartościowe wydobywali ze zgliszczy.

5 sierpnia 1944 roku, Harcerski Batalion Szturmowy „Zośka” zaatakował Gęsiówkę i wyzwolił 348 uwięzionych tam Żydów. Zdecydowana większość z nich dołączyła do powstańców.


Dalej wzdłuż niebieskiej kreski 
Ulica Zamenhofa i dochodząca do niej ulica Miła. A "dziewczynka w dużych butach" siedzi na kominie szkoły na ul. Niskiej. Druga strona budynku szkoły to ulica Stawki i Umschlagplatz.

Umschlagplatz to Treblinka. Koniec.

Koniec i koniec niebieskiej kreski.

A "dziewczynka w dużych butach" siedzi na kominie szkoły (niebieska strzałka) na ul. Niskiej. Druga strona budynku szkoły to ulica Stawki i Umschlagplatz.


Widok z kościoła św. Augustyna na ulicy Dzielnej
Kościół św. Augustyna na ulicy Dzielnej (na dole zdjecia). Pawiak i Gesiówka sa zaznaczone.






Stella Eliasberg pisała do Edwarda i Ady Poznanskich po wojnie (1953 r,) o pracy Korczaka w Głównym Domu Schronienia przy ul. Dzielnej 39:
Korczak opowiadał ze wzruszeniem, jak dyżurny w innym sierocińcu, którym się zajmował, położył kromkę chleba .... z powidłami na kołdrze umarłego z głodu dziecka. - Przecież ono nie żyje! - Tak, ale czy ja moge mu zabrac powidła takie dobre! /wstrętne, kartkowe/ . Dzieci chodziły w łachmanach, w szpitalu ........bez poduszek, bez prześcieradeł, przeważnie i bez kołder.
Należałam do kuratorium szpitali i pracowałam przeważnie od 9 do 2-3po po
łudniu, więc znałam doskonale stosunki. W największym szpitalu chirurgicznym chorzy umierali masowo, nie na skutek operacji, a z ogólnego wyczerpania. Trwało .... miesięcy ....... warunki i pościel udało nam sie zmienic. Co z tego?

Wednesday, October 25, 2017

Janusza Korczaka dom na Złotej nr 8 to drugi od Marszałkowskiej, po lewej stronie.



Marszałkowska nr 116 to róg ulicy Złotej nr 10. Korczaka dom na Złotej nr 8 to drugi od Marszałkowskiej, po lewej stronie

Na następnej przecznicy widać narożną kamienicę Marszałkowska 124-128 i Sienkiewicza i charakterystyczne półokrągłe
 narożniki i balkony jak również kopuły Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja". To jedyny dom, który w jakiejś formie przetrwał do dziś.

Monday, October 23, 2017

Stawki - Umschlagplatz - Getto



Wiele lat pracowała moja mama jako wykładowca budynku na Stawki 5/7 gdzie obecnie mieści si
ł Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wcześniej było tam SN 2 czyli Studium Nauczycielskie, a jeszcze wcześniej komenda SS.

Budynek na Stawki 5/7 przylegał do Umschlagplatzu, po drugiej stronie ulicy zaczynały się bocznice kolejowe przedwojennych Miejskich Zakładów Zaopatrywania Warszawy i stamtąd wywożono ludzi do Treblinki.

Stawki 5/7 zbudowano w 1938 roku a szkoł
ę z drugiej strony ulicy w 1939.

Te cztery budynki na ul Stawki 6, 8 i 10 to – oprócz Kościoła św. Augustyna -  to jedyne budynki, które ocalały na terenie tej cz
ęsci getta.

Ze szko
ły na Stawki 8 z któregos tam pietra zrobił w 1948 r David Seymour te fantastyczne dolne zdjęcia.

Do kościoła św. Augustyna jest z tego miejsca 875 metrów.
Skrzyżowanie ulic to róg Niskiej i Zamenhofa/Dzikiej
Ul. Miła jest zaznaczona na górnym, samolotowym zdjęciu gdzie jest zaznaczony Umszlagplatz - U.

Sunday, October 22, 2017

Powojenny żydowski Dom Dziecka w Otwocku i Bricha - בריחה

Zdjęcia Dawida Szymina - David "Chim" Seymour z domu który kiedyś należał do jego rodziców a po wojnie był żydowskim domem dziecka są dla mnie bardzo mocne.

Zdjęcia Dawida Szymina - David "Chim" Seymour z domu który kiedyś należał do jego rodziców a po wojnie był żydowskim domem dziecka są dla mnie bardzo mocne.

Na prawym zdjęciu, 1/4 dzieci to chłopcy. Prawie wszystkie dzieci na zdjęciu są jasnowłose.
Tylko moja mama i jej siostra które były jasnowłose i miały niebieskie oczy przeżyły Zagładę, trzecia siostra, Sabina, była szatynką i miała ciemne oczy....

Żydowskie domy dziecka w Polsce po drugiej wojnie światowej to do tej pory raczej niezbadany fragment powojennej historii polskich Żydów.
Żydowskie domy dziecka działały teoretycznie do przełomu roku 1949 i 1950, kiedy to upaństwowiono wszystkie instytucje żydowskie. Prawie wszyscy wychowankowie żydowskich domów dziecka wyjechali do Izraela 1945-1949 i 1956-57.
.
Wyjazdem dzieci do Izraela (Eretz Israel) zajmowała się m.in. w pierwszym okresie organizacja Bricha. W styczniu 1945 roku do tej organizacji dołączył się Icchak Cukierman, przyjaciel Korczaka.

Według danych, Brichy między VIII 1945 a końcem VI 1946, z pomocy tej organizacji w emigracji z Polski skorzystało 46 000 Żydów. Szacuje się, że tylko w VII i VIII 1946 Polskę. czyli po Pogromie Kieleckim. opuściło 73 000 osób, w ogromnej większości dzięki pomocy Brichy. 


To Izak Cukierman wracając z delegacją rządową samolotem z pogrzebu ofiar pogromu, wywalczył w trakcie tego lotu "furtkę emigracyjną" na granicy z Czechosłowacją dla polskich Żydów pragnących wtedy ratowac życie uciekajac z Polski. Około 100.000 - 200 000 osób skorzystało z tej możliwości, nie chcąc w przyszłosci dzielic losu pomordowanych w Kielcach. 

W sumie ok. 170 000 polskich (i 250 000 europejskich) Żydów wyemigrowało do Eretz Israel z asystą Brichy.

W opracowaniach dotyczących omawianego okresu – poświęcono żydowskim dzieciom jedynie wzmianki. Bardziej obszernie to opisuje artykuł Bartosza Zawady - Żydowski Dom Dziecka w Otwocku 1945 -1948, Kwartalnik Historii Żydów, 2005, nr 1, 69-82.  Dom w Otwocku opisany jest w pracy magisterskiej Hanny Zielińskiej, "Bo tam jednak było życie. Powojenny żydowski Dom Dziecka w Otwocku. Próba monografii", 2006.