80 rocznica śmierci Janusza Korczaka - Jak upamiętnić 5 sierpnia 1942 r.?

 

DP-2 korten blev de allra första dödsurnor för Förintelsens offer. Om släkten till de som kom med UNRRA Vita Båtar till Sverige.

När jag 1994 planerade Förintelsemonumentet - Namnmonumentet i Stockholm så skulle de bli ett slags gemensam nekrolog, en dödsurna för de Förintelseoffer som har aldrig nämnts och fanns bara i minnet av de Förintelsens överlevande som kom till Sverige. Att förutom att uppge namn fick "uppgiftslämnare" även lämna information om födelseorten och platsen där man visste eller trodde att ens släkting försvann. De platser domineras av 6 namn som är namn på Förintelseläger, samma namn som de som finns på de 6 minnesstenar som markerar det andra Förintelsemonumentet 6 stenar - 6 miljoner. De två Holocaustmonument i Stockholm tillkom 50- respektive 75 år efter Förintelsens slut, 1945.

För min mor som skulle skriva ihop en lista av sina närmaste var det en svår tid. Hon skulle även skriva namnen av min bortgångne far familj. Namnen dök upp ständigt ur hennes minne. Ibland så skämdes hon då många namn på kusiner har hon helt förträngt under de gångna 50 åren. Nu kom de fram, namn efter namn.

Sedan 2018 har vi inom Föreningen Förintelsens Minne arbetat aktivt med vårt nästa stora projekt - Vita båtar. Det var kopplat direkt till det arbete föreningen har lagt för att ta fram gravstenar och minnet av Förintelsen offer begravda i Stockholm.

Arbete var uppdelat i arbete vid Norra begravningsplatsen och arbete i arkiven. Mycket av arbete gick ut på att fastställa riktiga uppgifter om Förintelsens offers och jämföra de med de som fanns på deras gravstenar från 1945-1947. De flesta av de begravda dog på Epidemiska sjukhuset i Stockholm och på beredskapssjukhuset i Sigtuna. På bilden Daniel Kraus från Föreningen Förintelsens Minne arbetar vid Riksarkivet i Stockholm januari 2019. Han går igenom Läkarkorten från Sigtuna. Därefter kom "Plagieraren från Lund", Daniel Leviathan som hävdade att det var hans projekt och att det var han som började med projektet och hittade och beskrev de i över 70 år övergivna och misskötta gravarna. Anmälan om plagiat har lämnats in till rektorn för Lunds Universitet.

Daniel Kraus från Föreningen Förintelsens Minne arbetar vid  Riksarkivet i Stockholm januari 2019. Han tittar på Läkarkorten från beredskapssjukhuset i Sigtuna.

Sedan 2018 har vi inom Föreningen Förintelsens Minne arbetat aktivt med vårt nästa stora projekt - Vita båtar. Det var kopplat direkt till det arbete föreningen har lagt för att ta fram gravstenar och minnet av Förintelsen offer begravda i Stockholm. De 6 stora stenblock utgör en del av Holocustmonumentet "6 stenar - 6 miljoner". De 6 stenar har en direkt koppling till grava runt de då varje sten bär ett namn på ett dödsläger där de i Stockholm begravdas bröder, systrar och föräldrar förintades. Judiska församlingen (Aron Verständig och Isak Reichel ansvariga) skändade monumentet år 2020.

Föreningen Förintelsens Minne arbete inskränkte sig inte till dokumentationen i Riksarkivet i Stockholm. Föreningen Förintelsens Minne forskargrupp har även tittat på andra dokument som skulle ge klarhet om de begravdas öden. Kontakten har tagits med flera dokumentationscentra i Polen, Israel och Tyskland. ITS-arkiv (The International Tracing Service (ITS), nu Arolsen arkiven tillhörde de viktigaste informationskällor. I de fanns dokument som man kalla numera för DP-2 kort. Det långa, rätta namnet är A.E.F  D.P REGISTRATION RECORD.

A.E.F betyder American Expeditionary Forces. D.P. är en förkortning av Displaced Persons, på svenska - fördrivna personer. Den här typen av kort fylldes i Swedish Transit Hospital i Lübeck och i DP- läger som inrättades efter andra världskriget i bl.a. Tyskland, Österrike och Italien. DP-läger var främst avsedda för flyktingar från Östeuropa och fd fångar i de nazityska koncentrationsläger. I DP-läger fanns förutom judar (mindre än 20%) även armenier, polacker, letter, litauer, estländare, jugoslaver, greker, ryssar, ukrainare och tjeckoslovakerna. Omedelbart efter kriget flydde många östeuropeiska judiska över­levande undan antisemitism till tryggheten i flyktingläger i Tyskland och Österriket av alla ställen. DP-läger var också ett ställe där man väntade på en visering t.ex. till USA eller Sydamerika. 

D.P. Registration Record - korten har en hel del information om de överlevandens öden och familj under Förintelsen. Alice Lok var den enda överlevande i sin familj. Hon var 16 år vid krigets slut. Hon kom till Sverige med UNRRA Vita Båt M/S Kronprinsessan Ingrid som avseglade från Lübeck den 10 juli 1945. Från hennes DP-2 kortet får vi veta dels om hennes tillfångatagandet i Ungern varifrån hon fördes till Auschwitz och om att slutligen Bergen-Belsen. När hon fyller kortet så skriver hon bredvid namnen på sina föräldrar (fält 10 och 11) hur gamla de var när de förintades, 45 och 40 år. Längst ner på kortet, fält 24 och på andra sidan av kortet skriver hon ett slags dödsurna över sina närmaste. Två bröder 12 och 6 år gamla och sin storasystern Edith, 18 år som dog efter Bergen-Belsens befrielse.

D.P. Registration Record - DP-2 kort, tillhörande Alice Lok var den enda överlevande i sin familj. Hon var 16 år vid krigets slut. Hon kom till Sverige med UNRRA Vita Båt M/S Kronprinsessan Ingrid. På bilden till vänster så är det Alice som skalar potatis direkt efter befrielsen i Bergen-Belsen.  Kvinna på bilden som skalar potatis är faktiskt Alice Lok.

DP-2 tillhörande Steinberg Genia som kom till Sverige med UNRRAs Vita båtar. Hennes dödsurna börjar på framsidan och fortsätter på baksidan. Många uppgav bara kort Föräldrarna och syskonen i Auschwitz. För de det bettyde bara att de var döda men andra kunde uppfatta det såsom de var vid liv.

D.P. Registration Record - DP-2 kort, tillhörande Olga Fodor som var den enda överlevande i sin familj. Hon var 15 år vid krigets slut och vägde bara 25 kilo. Hon kom bland de första 200 patienter vilka i Lübeck ombord på UNRRA Vita Båt S/S Kastelholm. Två dagar senare den 1 juli 1945 kom till Stockholm och var sedan bland de 300 som stannade året ut på beredskapssjukhuset i Sigtuna i Sigtunatiftelsens byggnad. Från kortet får vi veta att Olga var först i Nian gettot i Ungern varifrån hon fördes till Auschwitz och därifrån Grunberg och slutligen Bergen-Belsen. Hon skriver längst ner på kortet: Mamma, Pappa, Syster i Auschwitz - Hitta de! Vita båten S/S Kastelholm och avresedatumet 28 juni är markerade med rött. Föreningen Förintelsens Minne har fastställt att ingen av hennes familj överlevde Förintelsen.

D.P. Registration Record - DP-2 kort, tillhörande Olga Fodor som var den enda överlevande i sin familj. 

D.P. Registration Record - DP-2 kort, tillhörande Masza Lewkowicz. Hon skriver och namnger sina fyra bröder och anger födelsedatum för sina föräldrar.

https://jimbaotoday.blogspot.com/2021/01/den-roda-kampfisken-judiska.html

Pytania i odpowiedzi. Którędy poprowadzono Korczaka i Dom Sierot na Umschlagplatz. Czy to było 5 sierpnia czy 6-tego lub 7-mego, a może 4-tego, a może 12-tego? Czy Niemcy z SS stali i salutowali i pytali się "Kim jest ten człowiek"?

Ulica Sienna 16, Dom Sierot Janusza Korczaka. Główne wejscie od strony ulicy. Tedy nie deportowano Korczaka i dzieci lecz tylnym wyjściem przez podwórko i bramę na ulicy Śliskiej numer 9.

Makieta z Teatru Kamienica. Dom Sierot Janusza Korczaka. Główne wejscie od strony ulicy Siennej 16. Drugie wejscie to przez podwórko od ulicy Śliskiej 9. Korczaka i dzieci depotrowano na Umszlag tylnym wyjściem przez podwórko i bramę na ulicy Śliskiej numer 9.

Key words: Korczak, Deportation, Fake information, August 5th 1942, Treblinka

Dostaję od kilkudziesięciu lat te same pytania bo temat jest wciąż na nowo poruszany w formie wykładów i książek. Za każdym razem jakby prelegent czy też autor artykułu odkrył sam, osobiście coś nowego. Prawda jest taka że podawane dane były już poprzednio publikowane i omawiane. Prelegent podaje to oczywiscie jako własne odkrycia czyli po prostu plagiat! Dlatego dzisiaj dałem taki, trochę może zaczepny tytuł mojego artykułu. 

Pytania i odpowiedzi.

1. Czy Janusz Korczak urodził się na skwerku czy na trotuarze przy obecnej Alei Solidarności?
2. Czy urodził się w 1878 czy w 1879 roku.
3. Którędy poprowadzono Korczaka i Dom Sierot na Umschlagplatz.
4. Czy to było 5 sierpnia czy 6-tego lub 7-mego, a może 4-tego a może 12-tego?  

Na pierwsze dwa pytania
Czy Janusz Korczak urodził się na skwerku czy na trotuarze przy obecnej Alei Solidarności?
Czy urodził się w 1878 czy w 1879 roku odpowiedziałem ostatnio na; https://jimbaotoday.blogspot.com/2022/01/pytania-i-odpowiedzi-czy-janusz-korczak.html

Dzisiaj odpowiem na pytanie 3 i 4.

3. Którędy poprowadzono Korczaka i Dom Sierot na Umschlagplatz.
4. Czy to było 5 sierpnia czy 6-tego lub 7-mego, a może 4-tego, a może nawet 12-tego? 

Dodałem również pytanie nr. 5.

5. Czy Niemcy z SS stali i salutowali i pytali się "Kim jest ten człowiek"?

Ostatnie słowa Pamiętnika Korczaka to wczesny ranek 4 sierpnia 1942 roku. Dzień później, 5 sierpnia 1942 roku deportowano Korczaka, wychowawców i 239 dzieci do obozu śmierci Treblinka.

Podlałem kwiaty, biedne rośliny sierocińca (...). Przygląda się mej pracy wartownik. Czy go drażni, czy rozrzewnia ta moja pokojowa o 6 rano czynność (...). Moja łysina w oknie – taki dobry cel? Ma karabin. – Dlaczego stoi i patrzy spokojnie? Nie ma rozkazu. A może był za cywila nauczycielem na wsi, rejentem, zamiataczem ulic w Lipsku, kelnerem w Kolonii? Co by zrobił, gdybym mu kiwnął głową? Przyjaźnie ręką pozdrowił? Może on nie wie, że jest tak, jak jest? Mógł przyjechać wczoraj z daleka...".

Pamiętnik znalazł mój ojciec, Misza Wasserman Wróblewski (Pan Misza), wieczorem dnia 5 sierpnia 1942 roku w pustym budynku Domu Sierot na Siennej 16. Wrócił z pracy na Pradze razem z trzema byłymi wychowankami Domu Sierot. Spakował rękopisy, inne dokumenty i okulary Korczaka ze stołu do dwóch walizek które były pod łóżkiem Korczaka w izolatce na drugim piętrze.

Pan Misza przeniósł Pamiętnik i inne dokumenty Korczaka z Domu Sierot na Siennej 16 przez most na Chłodnej, do mieszkania Felka Grzyba na ul. Ostrowską czyli do Dużego Getta.
Gdy pytałem Ojca (Pan Misza - Michał Wasserman Wroblewski) kto przerzucił te materiały na zewnątrz getta, nie pamiętał! Nie pamiętał też imienia jednego z byłych wychowanków z którymi razem pracował. Pamiętał że kilkakrotnie w tym okresie zmieniał z walizkami w których były dokumenty Korczaka, kwarterę (tak bowiem określał zmianę miejsc zamieszkania). Jeszcze przez kilka miesięcy chodził Ojciec wraz z byłymi wychowankami do pracy na Pradze. Namawiał ich na wspólną ucieczkę z getta. Po siedmiu dniach od deportacji Domu Sierot do Treblinki, 12 sierpnia 1942 roku, dociera Pamiętnik, okulary i inne dokumenty Korczaka do Igora Newerlego, po drugiej stronie muru.

Lucyna Perła Rozental (Zofia Wróblewska), moja mama, wspomina: 5 sierpnia, moje urodziny, 10 -11 rano, to był gorący letni dzień, wyjrzałam przez okno bo usłyszałam głosy i dźwięki. Z lewej, widziałem jak tłum ludzi idzie z południowej części getta. Prowadzeni byli środkiem ulicy przez żołnierzy w niemieckich mundurach. Nie wiem, czy żołnierze to byli Niemcy lub Estonczycy lub Ukraińcy. Nagle zobaczyłem w tłumie dorosłych, dzieci i dr. Janusz Korczaka. Janusz Korczak szedł pierwszy, ciężkimi krokami, za Nim dzieci. Nikt nie mówił. Nie śpiewał. Kilka osób stało wzdłuż chodników. Moja pierwsza myśl Gdzie mój Misza (Michał), który pracował jako wychowawca w sierocińcu Korczaka. Od razu stwierdziłam, że go tam nie było. Misza był bardzo wysoki, ponad 1,83 cm długości, i zawsze górował w tłumie dzieci na podwórku Domu Sierot. Misza był czasami nazywany przez dzieci - żyrafa ze względu na wzrost. Teraz jednak nie było jego wśród nich. Nie patrzyłam na innych nauczycieli których znałam. Widziałam Korczaka, a potem automatycznie szukałam Miszy. Po kilku sekundach, dzieci oddaliły się.

Wiadomo że 5 sierpnia był upalnym dniem. Sprawdziłem to 30 lat temu w gazetach i w kontakcie z niemieckim instytutem meteorologicznym. Potwierdziło to opowiadania świadków deportacji,  m.in. moich rodziców i Marka Rudnickiego którego spotykałem w Paryżu.

Jak wyglądała ostatnia droga Korczaka i dzieci z Umszlagu do Treblinki? Tego nigdy się nie dowiemy. Znając fakty opowieści naocznych świadków, uciekinierów z innych deportacji do Treblinki możemy sobie tylko próbować wyobrazić co się działo w wagonach i jak to naprawdę wyglądało? Wiadomo też że transport tego dnia to 6623 osoby stłoczone w 60 wagonach.  

Treblinka to był oboz śmierci bez możliwości na czekanie! Pociag z 5 sierpnia wrócił o pólnocy do Warszawy. Ten sam pociag wysłany 6 sierpnia do Treblinki wrócił o północy do Warszawy. Ten sam pociag wysłany 7 sierpnia do Treblinki wrócił o północy do Warszawy.. Ten sam pociag wysłany 8 sierpnia do Treblinki wrócił o północy do Warszawy. Na stacji Treblinka byla możliwośc postoju tylko jednego pociagu. 60 wagonów! 58+2.

Wagony bydlęce miały szczeliny okienek zaszyte drutem kolczastym. Przez te szczeliny dostawało się troche światła i powietrza. W wagonach był żrący oczy i szczypiący gardło wyziew chloru. Podłoga wagonu była dla celów higienicznych zalana rozcienczonym wapnem i chlorem. Prawdopodobnie 239 dzieci z Korczakiem i Wilczynską i z innymi pracownikami Domu Sierot zostało zapakowanych do dwóch wagonów.

Jak i kiedy szedł na śmierć Korczak, wychowawcy i 239 żydowskich dzieci z Domu Sierot?
Pisałem o tym niejednokrotnie. Po raz pierwszy w 1991 roku. Wiadomo że droga wiodła z punktu 1 na poniższej mapce - czyli z ulicy Śliskiej 9 (1) na Umszlag - U.
Dla prelegentów ważne jest jednak, może nawet najważniejsze, czy Dom Sierot poszedł w przeciwnym kierunku w stosunku do drogi na Umszlag, tzn. na Plac Grzybowski bo jest świadek który tam widział Korczaka. A naocznych świadków jest sporo. Większość z nich nie widziała Korczaka bo po prostu fizycznie z miejsca w których się znajdowali nie mogli go widzieć. Mimo to, chyba tylko by wypełnić czas stale się powtarza i cytuje. 

Zaprzestano ostatnio, całe szczęście, wspominać o tym jak Korczak szedł żwawo w oficerkach i mundurze majora! Korczak miał popuchnięte nogi i nie bylo możliwości by w ten upalny dzień mógł włożyć oficerki.

Jak wyglądała ostatnia droga Korczaka i dzieci z ulicy Śliskiej 9 do Umszlagu? Mapa opublikowana w Kronikach Korczakowskich w 1992 i 1996 roku i na internecie po polsku i angielsku w 1995 roku w A Teachers Guide to Holocaust. Dom Sierot - 1, Most nad ul. Chłodną -2, Szpital na Lesznie - H, Mieszkanie Zofii Wroblewskiej (Lucyny Rozental) - ZW, Pawiak - P,  Umszlag - U.

Jeszcze jeden świadek który widział Korczaka. Opisane w maju-czerwcu 1945 r w Lund.

Śmierć Korczaka - Kiedy?

Najprawdopodobniej stało się to 5 sierpnia 1942 od razu po przyjeździe do Treblinki (o ile nie w bydlęcym wagonie w drodze do obozu śmierci). Na pewno nie 6 lub 7 sierpnia!

Wiadomo że:
5 sierpnia 1942 przywieziono do Treblinki z Warszawy 6,623 osób a z Radomia około 10,000.
6 sierpnia 1942 przywieziono do Treblinki z Warszawy 10,085 osób.

7 sierpnia 1942 przywieziono do Treblinki z Warszawy 10,672 osób.

Logistyka mordów w Treblince nie dawała po prostu możliwości na 2 czy 3 dniowe czekanie na śmierć!

Dlatego nieustające spekulacje i dalsze wymienianie dat 4 - 5 - 6 - 7 a nawet 12 sierpnia, dat kiedy Korczak został zamordowany o ile to nie miało miejsca w rozpalonym wagonie to jest precedens nie do zaakceptowania.

Patrząc na liczbę wysyłanych z Umszlagu do Treblinki w tym okresie wiadomo że każdy transport w tych dniach to 6.500 - 10.500 ludzi. W Treblince nie było możliwości "przetrzymywania ludzi". Logistyka mordów była prosta i bezwzględna. Czasami zdarzało się ze transporty opóźnione które przychodziły późnym wieczorem rozładowywano i mordowano rankiem następnego dnia. Pociąg wiozący Dom Sierot wrócił na Umszlag w nocy o godzinie 23.19 i odjechał w południe (12.25) do Treblinki wioząc z Warszawy 10.685 nowych ofiar Zagłady. Inny pociąg przyjechał tego dnia z Radomia wioząc 10 000 osób.

Dlatego nieustające spekulacje i dalsze wymienianie dat 4 - 5 - 6 - 7 a nawet 12 sierpnia to kiedy Korczak został zamordowany o ile to nie miało miejsca w rozpalonym wagonie. Patrząc na liczbę wysyłanych z Umszlagu do Treblinki w tym okresie wiadomo że każdy transport w tych dniach to 6.500 - 10.500 ludzi. W Treblince nie było możliwości "przetrzymywania ludzi". Logistyka mordów była prosta i bezwzględna. Czasami zdarzało się ze transporty opóźnione które przychodziły późnym wieczorem rozładowywano i mordowano rankiem następnego dnia.

Patrząc na liczbe wysyłanych z Umszlagu do Treblinki w tym okresie wiadomo że każdy transport w tych dniach to 6.500 - 10.500 ludzi. W Treblince nie było możliwosci "przetrzymywania ludzi". Logistyka mordów była prosta i bezwzgledna. Czasami zdażało się ze transporty opóznione które przychodziły póznym wieczorem rozładowywano i mordowano rankiem następnego dnia. Pociąg wiozący Dom Sierot wrócił na Umszlag w nocy o godzinie 23.19 i odjechał w południe (12.25) do Treblinki wioząc 10.685 nowych ofiar Zagłady.

Niedługo zaczną nowi specjaliści od Korczaka obliczać średnie szybkości posuwania sie grupy Domu Sierot wymyślając nowe drogi. Odległość od bramy na ulicy Śliskiej 9 do bramy na Umszlagu jest 2 493 metry. Podaje tylko jakby ktoś chciał napisać coś nowego pseudonaukowego na temat Korczaka, wychowawców i 239 dzieci.

Wiadomo że likwidacja Małego Getta w Warszawie zaczęła się oficjalnie 10 sierpnia. Została jednak poprzedzona deportacją przytułków i domów sierot w tym rejonie 5 sierpnia. Dlatego mnie ciekawi kiedy i przez kogo została ta specjalna akcja zatwierdzona.

https://fcit.usf.edu/holocaust/korczak/kkronika/lastway.htm

Po Wielkiej Akcji w Getcie Warszawskim, spośród 51 tysięcy żydowskich dzieci poniżej 10-tego roku życia ocalało tylko 500 dzieci.

Janusz Korczak pozostanie bohaterem i symbolem, nieżaleznie od detali Jego zamordowania. Bo o zamordowanie tu chodzi, nie o zwykłą śmierć. I o Jego wspaniałą postawę życiową, Jego twórczość pisarską i naukową, Jego ofiarność i osiągnięcia.

I to przede wszystkim należy zapamiętać.

Powtarzanie i publikowanie starych spekulacji prowadzi tylko do nowych spekulacji i nowych legend. Naprawdę, tego Korczak nie potrzebuje! Chyba to tylko potrzebne tym piszącym "prace naukowe"!

Wejście do budynku Domu Sierot od ulicy Śliskiej 9 - niebieska kreska i od Siennej - czerwona kreska. 

The distance - 18 Bielańska, the place where Korczak was born and lived and the Great Synagogue at Tłomackie was just 183 meters.

The distance - 18 Bielańska, the place where Korczak was born G and lived, and Synagogue at Tłomackie (Wielka Synagoga) was just 183 meters. The present building marked with G is on the spot where 3 smaller buildings were. Among them 18 Bielańska (later 22 Bielańska).

The distance - 18 Bielańska, the place where Korczak was born and lived, and Synagogue at Tłomackie was just 183 meters. Korczak's house is marked with the number 611.

The distance - 18 Bielańska, the place where Korczak was born and lived, and Synagogue at Tłomackie was just 183 meters. Korczak's house is marked with the number 611. The present building covers the area of several houses: 611, 610 and 609.

77 years ago, Korczaks Dom Sierot at 92 Krochmalna was revisited by captain Wroblewski - former Pan Misza, teacher at the Orphanage.

 

It was not easy to reach 92 Krochmalna although they had a 4-wheel drive Willys. When the finally reached Dom Sierot building he breathed sigh of relief. The house was burned out but the walls and constructions remained intact. Ruins of the Dom Sierot at 92 Krochmalna front view, November 1946, author unknown, Warsaw Town Hall archives collection.

Colonel Michal Wasserman Wroblewski (Pan Misza) with Ela Frydman (left) and Basia Abramow Newerly (right) at the Ghetto Fighters Monument in Warszawa. They represented Polish Korczak Committee.

Key words: Korczak, 92 Krochmalna building,, Pan Misza, Michal Wasserman Wróblewski, re-buildning, January 17th 1945.

Today is January 17th. On that day, 77 years ago, Korczaks Dom Sierot at 92 Krochmalna was revisited by captain Wroblewski - former Pan Misza, teacher at the Orphanage.

On January 17, 1945, Polish and Soviet forces liberated Warsaw during World War II and my father and his group of soldiers were first to cross frozen Wisla river during the night.

There were some shootings when they advanced towards Nowy Swiat. Just before the noon my father directed his driver Felek, to drive to 92 Krochmalna. He regarded this particular building as his Warszawa home.

It was not easy to reach 92 Krochmalna although they had a 4-wheel drive Willys. When the finally reached Dom Sierot building he breathed sigh of relief. The house remained intact. My Father left the building in September 1939 to join Polish Army. When he returned to Dom Sierot after 2 years (1941) the Orphanage moved to 16 Sienna street and was within the ghetto walls.

Anielewicz na czele pierwszego oporu w Warszawskim Getcie - ŻOB w walce w styczniu 1943.

Mordechaj Anielewicz - Bohater - Znaczek izraelski z 1983 r.

ŻOB w walce w styczniu 1943

Cywia Lubetkin: W tym powstaniu wypróbowane zostały dwie bojowe taktyki. Jedną zastosowała grupa Haszomer Hacair, na której czele stał Mordechaj Anielewicz. Członkowie tej grupy, zaskoczeni na początku akcji, dopuścili, aby Niemcy ich zgarnęli, zmieszali się z tłumem i czekali z ukrytą bronią. W pewnym momencie, kiedy Niemcy i ich ukraińscy pomagierzy prowadzili tłum na Umschlagplatz, padł rozkaz strzelania. Członkowie grupy po rozpoczęciu strzelaniny wołali do Żydów: »Uciekajcie«. Ci jednak, przerażeni, zdezorientowani, nie rozbiegli się, lecz większość ruszyła właśnie w kierunku Umschlagplatzu. Bali się, że Niemcy ich złapią i na miejscu zamordują. Niektórzy łudzili się, że jeżeli sami przyjdą na Umschlagplatz, to może Niemcy pozwolą im żyć. Wielu zdołało jednak zbiec. W pierwszej chwili Niemcy byli zaskoczeni. Zbici z tropu, stracili panowanie nad sytuacją. Słyszeliśmy ich krzyki: »Żydzi do nas strzelają«. Zaszokowało ich to i zdumiało, nie mogli zrozumieć, co się dzieje. Nasi tymczasem wykorzystali chwilę zamieszania i strzelali dalej. W końcu jednak Niemcy ochłonęli i nasi towarzysze spostrzegli, że ze swymi rewolwerami stoją twarzą w twarz z uzbrojonymi po zęby Niemcami. Niemal wszyscy członkowie tej grupy zginęli. Niektórzy uciekali, lecz zostali zastrzeleni przez pędzących za nimi Niemców. Innym wyczerpały się naboje. Z całej grupy ocaleli Mordechaj Anielewicz i jedna dziewczyna.