Korczak and the board for the sparrows at Krochmalna 92

Korczak always knocked on the door to his empty room at the attic before entering the room just not to getting sparrows afraid by his sudden appearance! Korczak was also feeding the sparrows which flocked to receive their groats on a specially constructed for this aim board (o)at his window at the attic. He also rebuild a window so sparrows could warm themselves there during cold days.

Igor Newerly, Korczaks secretary for many years, told us that Korczak loved to watch the sparrows and wrote two note books about them.

Krochmalna 92 - Dom Sierot - Pokój Korczaka i łóżko "Konrad Jarnuszkiewicz i s-ka"

Prasa polskojęzyczna napisała w 1911 roku:

Janusz Korczak w 1911 kupił meble (przeważnie łóżka) dla sierocińca "u Konrada i Jarnuszkiewicza" - adres Ciepła 12.

Tekst Newerlego z książki Jana Zielińskiego Szkatułki Newerlego

Czy łóżko Korczaka z firmy "Konrad, Jarnuszkiewicz i S-ka" było podobne do tego? 

W książce Żywe wiązanie (1966) Igor Newerly bardzo dokładnie opisuje pokój Korczaka i łóżko Korczaka z firmy "Konrad, Jarnuszkiewicz i s-ka".

Centralną postacią książki Igora Newerlego (1903-1987) jest Janusz Korczak, ale nie jest to powieść biograficzna, lecz pełna dygresji refleksyjna opowieść o Korczaku.

Firma "Konrad, Jarnuszkiewicz i s-ka"pojawiła się w 1894 r. pod nazwą "Władysław Gostyński i s-ka". W 1890 r. kupiła posesję fabryczną przy ul. Ciepłej 12, kilka lat później sąsiednią działkę przy Grzybowskiej 27, a wreszcie trzecią przy Grzybowskiej 25.

W 1913 roku "Kurier Warszawski" doniósł, że na tej ostatniej firma buduje potężny gmach o czterech piętrach zaprojektowany przez Stanisława Grochowicza. Budynek o żelbetowej konstrukcji miał wielkie lustrzane witryny od Grzybowskiej. Wystawiano w nich wyroby firmy: od łóżek żelaznych, przez materace druciane i nocne szafki, po meble szpitalne, ogrodzenia i krzyże cmentarne. 

Po Pierwszej Wojnie Swiatowej firma zaczęła się specjalizować nie tylko w łóżkach szpitalnych, lecz także koszarowych. 

Tak, Dom Sierot był odbiorcą łóżek żelaznych widocznych na zdjęciach sypialni na drugim piętrze!

W czasie okupacji fabryka "Jarnuszkiewicz i s-ka" znalazła się na terenie getta. Działała w niej podziemna fabryka broni. Wyprodukowano w niej m.in. 80 karabinów maszynowych Sten. Takiej właśnie broni użyli równo 70 lat temu szturmowcy Szarych Szeregów w akcji pod Arsenałem.

Dom Sierot Korczaka - Krochmalna 92 - Budowa kajaku (kajaka) Newerlego.

To był z pewnością Igor Newerly który zainicjował budowę tego kajaka. Zdjęcie z podwórka Krochmalnej 92, Z lewej Izak (Izio) Skałka, w środku Felek Grzyb, z prawej Mosze (Mosiek) Czak. Felek Grzyb w środku, tu chyba jako były wychowanek. Potem budowały dzieci kajaki na przystani Górskiego na Saskiej Kępie.

Ten kajak podobno się roztrzaskał o przęsło mostu na Wiśle!

Igor Newerly poznał w 1926 roku Janusza Korczaka i został jego sekretarzem i redaktorem założonego przez niego pisma młodych "Mały Przegląd". Naznaczyło go na całe życie spotkanie z Januszem Korczakiem. Poświęcił mu dwie książki: "Żywe wiązania" i "Rozmowę w sadzie 5 sierpnia" (5 sierpnia 1942 roku to był dzień, kiedy Korczak wraz z dziećmi z Domu Sierot został z Umschlagplatzu wywieziony do obozu zagłady w Treblince). W czasie wojny pomagał Newerly ukrywającym się po aryjskiej stronie Żydom i - jako Sprawiedliwy wśród Narodów Świata - ma swoje drzewko w Yad Vashem. Aresztowany przez Gestapo przeszedł przez kilka obozów koncentracyjnych.

Na Krochmalnej poznał Barbarę Abramow, przyszłą żonę która była wychowanką Domu Sierot Janusza Korczaka

Korczakowski Ogrod Pamięci i Wspomnień w Sztokholmie

"Dzieci" na czarnobiałej fotografi które mój Tata odziedziczył po Korczaku to w latach 70-tych panowie w średnim wieku. Wiem że troje z nich przeżyło Zagładę (Adam Dembinski-1, Izio Skałka-2 i Zygmuś Wurell-5). Na kolorowym zdjęciu od lewej na czerwono oznaczony na czarnobiałym zdjęciu jako numer 5 Zygmuś Wurell. Pierwszy z prawej to Wolf Lejbman, Między nimi Jakubek Dodziuk. Zdjęcie zrobione prawdopodobnie w Danii dokąd Wolf i Zygmuś wyemigrowali z Polski w 1969 roku. Jakubek wyemigrował do Francji prawdopodobnie po w latach 40-tych. Pan Misza wyemigrował w 1969 roku do Szwecji.

Mój "gabinet" w Sztokholmie to swoisty Ogrod Pamięci i Wspomnień.Na czarnobiałym zdjęciu z Domu Sierot na Krochmalnej, czworo dzieci których wychowawcą był mój Tata - Pan Misza. 

"Dzieci" na czarnobiałej fotografi które mój Tata odziedziczył po Korczaku to w latach 70-tych panowie w średnim wieku. Wiem że troje z nich przeżyło Zagładę (Adam Dembinski-1, Izio Skałka-2 i Zygmuś Wurell-5). 

Szlomo Nadel nie pamiętał kto jest nr. 4 ale mój Tata pamiętał - Mosze (Mosiek) Czak.

Na kolorowym zdjęciu to od lewej Zygmuś Wurell (5), Jakubek Dodziuk i Wolf Lejbman.  Losy Mosze Czak są nieznane. 

"Kto jest kto"  czyli identyfikacja dzieci i personelu na zdjeciach "Korczakowskich".

Moja współpraca z Szlomo Nadel (נדל) dzięki któremu ocalało tyle zdjęć!