Korczak - Sochnut - הסוכנות היהודית לארץ ישראל

W Polsce przyjęła się nazwa organizacji pochodząca z nazwy w języku hebrajskim Ha-Sochnut ha-Jehudit le-Erez Izrael. W Polsce, na dwa miesiące przed Kongresem Syjonistycznym w Zurichu powstał komitet którego zadaniem było zorganizowanie Sochnutu w Polsce. W skład tego komitetu wszedł Janusz Korczak. Nie był jednak przedstawicielem na Kongresie Syjonistycznym w Zurichu.

Sochnut (Agencji Żydowska) to żydowska organizacja syjonistyczna która powstała na podstawie art. 4 mandatu brytyjskiego nad Palestyną (zatwierdzonego przez Radę Ligi Narodów w 1922 r.). Oficjalnie nazwana Jewish Agency for Palestine. Była pierwszym oficjalnym przedstawicielem Żydów wobec rządu Wielkiej Brytanii.  Sochnut był również odpowiedzialny przed władzami brytyjskimi za wszystkie sprawy wewnętrzne społeczności żydowskiej w Eretz Israel - Palestynie jak i imigrację.

W Polsce przyjęła się nazwa organizacji pochodząca z nazwy w języku hebrajskim Ha-Sochnut ha-Jehudit le-Erez Izrael. W Polsce, na dwa miesiące przed Kongresem Syjonistycznym w Zurichu powstał komitet którego zadaniem było zorganizowanie Sochnutu w Polsce. W skład tego komitetu wszedł Janusz Korczak. Nie był jednak przedstawicielem na Kongresie Syjonistycznym w Zurichu.

Korczak w wywiadzie o literaturze i poezji opisuje również dwa Kongresy syjonistyczne w których poprzednio brał udział, 3-ci Kongres Syjonistyczny w 1899 roku w Bazylei i 11-ty w 1913 roku w Wiedniu.

...Jeśli chodzi o ruch syjonistyczny, zetknąłem się z nim na kongresie, w którym uczestniczyłem jako gość (1899). W tym czasie byłem jeszcze młody i niedoświadczony (student medycyny po 1-szym roku). Czułem się nieswojo a ten ruch syjonistyczny, jego program wydawał mi się tematem tylko dla dziewcząt. Wtedy czułem, że było wielu, którzy byli głupi, ale entuzjastyczni. Niemniej jednak, od tego czasu interesowałem się wszystkim związanym z syjonizmem. Obecnie moje zainteresowanie Kongresem (w Wiedniu 1913) jest prawie tak duże, jak entuzjazm podczas (poprzedniego) Kongresu w Bazylei (1899). Moim zdaniem syjonizm opuścił już etap utopii, obecnie jest w trakcie wdrażania i pracy.

Poezja - entuzjazm, przeminęły,
przychodzi proza - a więc praca".

Dnia 11 sierpnia 1929 roku w czasie XVI Kongresu Syjonistycznego w Zurichu (Szwajcaria) stała się organem wykonawczym Światowej Organizacji Syjonistycznej. Wówczas postanowiono również, że Agencja Żydowska będzie działać na rzecz ułatwiania żydowskiej imigracji do Palestyny. Cel miał być realizowany poprzez zakup gruntów od arabskich właścicieli. Fundatorami Agencji Żydowskiej byli Louis Marshall, Leon Blum i Felix Warburg.

Od 1929 roku Sochnut przekazywał fundusze na żydowską tajną organizację militarną Haganę. W 1931 roku Hagana stała się narzędziem wykonawczym Agencji Żydowskiej w Palestynie. Działała we współpracy z Va'ad Le'umi (najwyższa instytucja gminy żydowskiej w Palestynie, założona w 1920 r.). Podczas lat arabskich zamieszek i pogromów, Hagana broniła wybudowane osady żydowskie w Dolinie Jordanu i Galilei. Osady były budowane w postaci twierdz z obronnymi palisadami i wieżami obserwacyjnymi, które mogły przeciwstawić się arabskim atakom i strategicznie broniły żydowskich osadników. W 1933 roku prezesem Agencji Żydowskiej w Palestynie został Dawid Ben Gurion.

25 sierpnia 1933 roku przedstawiciele Agencji Żydowskiej oraz Niemieckiej Federacji Syjonistycznej przeprowadzili rozmowy niemieckim ministrem finansów. Naziści zgodzili się nie utrudniać żydowskiej emigracji z Niemiec, w zamian za wsparcie niemieckiego eksportu. W latach 1933-1939 transferowano do Niemiec ogółem 40.419.000 dolarów, które umożliwiły ucieczkę 60 tys. Żydów niemieckich. Trudna sytuacja europejskich Żydów zmusiła Haganę do zorganizowania ruchu nielegalnej żydowskiej imigracji do Palestyny.

Ostatni znany kontakt Korczaka z Sochnut w Warszawie to w 1939 roku gdy zdecydował się na wyjazd do Izraela. Wybuch wojny uniemożliwił ten wyjazd.

Korczak pisze otwarty list do Keren Kajemet w maju 1925 roku w którym wspomina swój udział w Kongresie Syjonistycznym w Naszym Przeglądzie z 23 maja 1923 roku. Ciekawe są jego słowa: Czy powrót czy ucieczka?

Kinderheim - Vita Båtar - Försvunnet språk - Mamma! Vad säger Du? - Om språkexponering i Bergen-Belsen och i Sverige - Stop - Enligt hittills erhållna uppgifter från Belsen anlända den 24/7, 75 sjuka barn och cirka 95 friska barn tillsammans med 26 friska och 20 sjuka mödrar. - Stop.

Naturligtvis skulle man i dagens Sverige inte skicka en ung mor, en änka som har varit under 6 år i fångenskap till ett dåligt betalt heltidsarbete i en skofabrik i Malmö. Det tvingade henne att i praktiken nästan överge sitt 3 åriga barn. av Av hennes dokument framgår att hon under sin första sommarsemester i Sverige (1-22 juli 1946) nödsagades att arbeta extra som diskerska. Igen, ingen tid att ägna sig åt sitt barn.

Stop - Enligt hittills erhållna uppgifter från Belsen anlända den 24/7, 75 sjuka barn och cirka 95 friska barn tillsammans med 26 friska och 20 sjuka mödrar - Stop. I ett tidigare Signalmeddelande meddelade chefsläkaren för det Svenska Transitsjukhuset i Lübeck att Vita Båten S/S Kastelholm skall ligga kvar i hamnen i Lübeck och vänta på barnen från Belsen.

Många judiska kvinnor som kom till Sverige vid krigslutet och var relativt friska hänvisades till arbete. Ovan, en lista på kvinnor som tidigare var patienter på Örebro beredskapssjukhus.

I april 1946 hänvisades flickan 3 1/2 år gammal till en svensk fosterfamilj (en barnkrubba). Hon bodde hos de 6 dagar i veckan då hennes mor arbetade heltid på Wallenbergs skofabrik i Malmö. Redan efter några få veckor uppstod språksvårigheter i kontakter mellan barnet och hennes mor - Mamma Vad säger Du?

Jag skrev tidigare flera gånger om de minsta barnen som kom med UNNRAs Vita Båtar till Sverige. De flesta av barnen kom i en grupp med sista Vita Båten från Tyskland som anlöpt Malmö den 26 juli 1945.

Tidigare skrev jag om en pojke, Julius, född i Piotrków getto. Själv minns han ingenting från den mörka tiden i gettot eller koncentrationslägren. När Bergen-Belsen befriades den 15 april 1945 hade han inte hunnit fylla 4 år (född i maj 1941). Någon lär ha sagt till honom att när han lekte i Bergen-Belsen med de holländska barnen  kommunicerade han med de på deras språk. Det handlar om en tidsperiod på drygt 4 månader.

En annan flicka, Anetka, född i Piotrków getto i september 1942 som kom med Vita Båtar till Sverige fick veta av sin mamma att hon kunde polska när hon kom från Bergen-Belsen till Sverige. Därefter hennes polska försvann snabbt efter att hon hänvisades till en svensk fosterfamilj (en barnkrubba) som hon var hos i 6 dagar i veckan för att hennes mor arbetade heltid på Wallenbergs skofabrik i Malmö (anställd där från mars 1946). Redan efter några få veckor uppstod språksvårigheter i kontakter mellan fyraåringen och hennes mor - Mamma Vad säger Du?

Av ovanstående är det tydligt att små barn kan tillägna sig språk genom att befinna sig i en språkmiljö. Det visar också hur fort ett barn kan glömma ett språk.

En annan sak som det har inte påpekats förr är en arbetsplikt som gällde alla som kom till Sverige vid krigslutet. De som ansågs vara friska, genom ett läkarintyg fick direkt söka och börja arbete. Det finns ett otal arkiverade friskintyg där det viktigaste var att personen i fråga inte bar på en smittsam sjukdom. Arbetskraft behövdes i Sverige. Naturligtvis skulle man inte i dagens Sverige skicka en ung mor, en änka som har varit under 6 år i fångenskap till ett dåligt betalt heltidsarbete som tvingade henne att i praktiken nästan överge sitt 3 åriga barn. Det framgår av hennes dokument att hon under sin första sommarsemester (1-22 juli 1946) nödsagades att arbeta extra som diskerska. Igen, ingen tid att ägna sig åt sitt barn.

Många av barnen som överlevde Förintelsen sattes i arbete mindre än ett år efter ankomsten. De mest kända arbetsplatserna var södra Sverige, ett arbete på betesfält. och i Forsheda med torvbrytning. 

De yngsta av barnen var bara 5 år (födda 1934) när kriget startade, således 11 när de sattes i arbete. Dokumentation om det finns i Föreningen Förintelsens Minne arkiv.

De flesta "Förintelsebarn" lämnade Sverige för Eretz Israel under 1946-1948. Den första barngruppen, som inte hann att arbeta i Sverige, lämnade landet i maj 1946,  bara 10 månader efter ankomsten. 

Barnarbete är inte förbjudet i Sverige.

När man tittar på det enskilda fallet där en kvinna, Förintelsens överlevande, tvingas att lämna sitt barn för att kunna försörja sig, så undrar man vad de judiska- mosaiska församlingarna sysslade med då de tycks ha inte kunnat hjälpa en ung änka (troligen rätt så traumatiserad). Sådana fall var nog flera. Samma fråga borde ställas till andra, icke judiska organisationerna i Sverige.

En del polska barn i Kinderheim i Bergen-Belsen snappade blixtsnabbt holländska då det fanns ett femtiotal holländska barn i samma barack (se Milsztajn Feliks DP-2 kort).

Ett annat barn som lämnade Sverige efter att ha börjat skolan var Marianek Blum som föddes i Piotrków getto 1940.  Hanns mamma Anna pratade flera språk men det gemensamma språket med sonen blev polska.  Så småningom började, precis som hos Anetka började svenska blir hans första språk.  När han kom till Israel, 10 år gammal började även de först språken försvinna. Marianek berättade att när har borde på ett internat i Israel och skulle skriva brev till 

sin mor så började han skriva med "Kära Mor" po polska. Därefter så fortsatte han några rader på svenska men fortsatte och avslutade på hebreiska.

Many children/youth from Sweden that were imprisoned for six years in ghettos and concentration camps, landed finally in Magdiel in Israel.

Several children's homes in France were planned as a transit stop for children, Holocaust survivors. The children were transferred to the children's homes from several DP camps and also from Sweden, where they landed in the UNRRA mission White Boats. Most of the children went to France after being in Sweden for one year (left Sweden in May and in August 1946). Only a few of the Jewish children were adopted into Finland. Some. however, were reunited with relatives in DP camps and in their home countries. Most of them, however, left Sweden in 1946-8 immigrated to Eretz Israel. Some went to their murdered parent's families in the US, Canada, and Australia.

From France (and Italy) most of the children were legally immigrating to Eretz Israel (Mandatory Palestine). However, several were trying to enter Israel by taking illegal ships. The biggest group of Holocaust survivors who traveled all the way from Sweden were caught by the British and sent to a detention camp in Cyprus for months. Many children/youth from Cyprus were then moved to Israel to Magdiel. Magdiel was a kind of agricultural educational institution. However, Magdiel became as well a kind of Orphan's home.

Many children/youth from Sweden that were imprisoned for six years in ghettos and concentration camps, landed actually in Magdiel in Israel (photos).

Children that arrived in Sweden in the UNRRA mission White Boats. July 26, 1945 (photo) was the last day of the mission. Some of the children in the photo left Sweden after 1-2 years. Actually on the same ship that previously, in July 1945 brought them from camps to Sweden.

Many children/youth from Sweden (this photo was taken at the departure from Malmö port) that were imprisoned for six years in ghettos and concentration camps, landed finally in Magdiel. See the photos below.

Two pages with names of children that left Sweden for France. Totally 155 children left Sweden.

It is not known how many of the children/youth listed above in camp and children's homes in Sweden, where they landed in the UNRRA mission White Boats (June-July 1945) went further to Eretz Israel. One big group left on May 13th, 1946.

Władysław Szlengel – „Kartka z dziennika Akcji” - Droga Korczaka i Dzieci na Umszlag.

 

Władysław Szlengel – „Kartka z dziennika Akcji”

Dziś widziałem Janusza Korczaka
Jak szedł z dziećmi w ostatnim pochodzie,
A dzieci były czyściutko ubrane,
Jak na spacerze w ogrodzie.

Nosiły czyste fartuszki świąteczne,
Które dzisiaj już można dobrudzić,
Piątkami Dom Sierot szedł miastem,
Knieja tropionych ludzi.

Miasto miało twarz przerażona,
Masyw dziwnie odarty i goły,
Patrzyły w ulice puste okna,
Jak martwe oczodoły.

Czasem krzyk jak ptak zabłąkany
Był dzwonem śmierci bez racji,
Apatyczni jeździli rikszami
Panowie sytuacji.

Czasem tupot i szurgot i cisza,
Ktoś w przelocie rozmowę miał spieszna,
Przerażony i niemy w modlitwie
Stał kościół ulicy Leszno.

A tu dzieci piątkami – spokojnie,
Nikt nikogo nie ciągnął z szeregu,
To sieroty – nikt stawek nie wtykał
W dłonie granatowych kolegów.

Interwencji na placu nie było,
Nikt Szterlingowi w ucho nie dyszał,
Nikt zegarków w rodzinie nie zbierał
Dla spijaczonego Łotysza.

Janusz Korczak szedł prosto na przedzie
Z gołą głową – z oczami bez lęku,
Za kieszeń trzymało go dziecko,
Dwoje małych sam trzymał na ręku.

Ktoś doleciał – papier miał w dłoni,
Cos tłumaczył i wrzeszczał nerwowo,
– Pan może wrócić… jest kartka od Brandta,
Korczak niemo potrząsnął głową.

Nawet wcale im nie tłumaczył,
Tym, co przyszli z laską niemiecką,
Jakże włożyć w te głowy bezduszne,
Co znaczy samo zostawić dziecko…

Tyle lat… w tej wędrówce upartej,
By w dłoń dziecka kule dać słońca,
Jakże teraz zostawić strwożone,
Pójdzie z nimi… dalej… do końca…

Potem myślał o królu Maciusiu,
że mu los tej przygody poskąpił.
Król Maciuś na wyspie wśród dzikich
Też inaczej by nie postąpił.

Dzieci właśnie szły do wagonów
Jak na wycieczkę podmiejską w Lagbomer,
A ten mały z tą miną zuchwałą,
Czuł się dzisiaj zupełnie jak Szomer.

Pomyślałem w tej chwili zwyczajnej,
Dla Europy nic przecież niewartej,
że on dla nas w historie w tej chwili
Najpiękniejszą wpisuje kartę.

Że w tej wojnie żydowskiej, haniebnej,
W bezmiarze hańby, w tumulcie bez rady,
W tej walce o życie za wszystko,
W tym odmęcie przekupstwa i zdrady,

Na tym froncie, gdzie śmierć nie osławia,
W tym koszmarnym tańcu wśród nocy,
Był jedynym dumnym żołnierzem –
Janusz Korczak opiekun sieroty.

Czy słyszycie sąsiedzi zza murka,
Co na śmierć nasza patrzycie przez kratę?
Janusz Korczak umarł, abyśmy
Mieli także swe Westerplatte.

Kinderheim Children from Warszawa to Piotrków Ghetto - description of the deportations in 1942 to Treblinka death camp and of few escapes prior to "Actions".

Dawid Szmul - Stanislaw Janaszewicz and his daughter Paulina's story. The photo was taken in 1946 at Visingsö in Sweden.

Salo Fiszgrund and his daughter Hania Fiszgrund´s story. The photo was taken in 1946 at Zakopane in Poland.

At a very certain point, before the Gross Action in Piotrków in October 1942, several parents decide to try to save their children by leaving the Piotrków Ghetto. The parents knew what Action meant and also knew the fate of Warszawa Jews where the Gross Action started in July 1942 and ended in mid-September. They knew what the deportations to the East, like the one in Warszawa, were. Also the Jewish community in Piotrków Trybunalski understood that the same fate awaited Piotrków ghetto Jews, sooner och later. However, when at the beginning of October Jews from the surrounding towns were deported to the Piotrków Trybunalski Ghetto it was understood that something will happen in the very near future. Also, the Judenrat learned that the Germans planned on keeping only 3 000 Jewish laborers in the Piotrków industries. Some Jews started to prepare the hiding places within the ghetto territory, and few succeeded to obtain forged identification papers as non-Jews, which was a prerequisite to moving out of the ghetto to other places, pretending to be Polish.

When on the 12th of October 1942, Ukrainian special units arrived in Piotrków Trybunalski it was clear that the deportation action soon will take place. At the same time, the factory directors ordered their workers to move to the factory's areas together with their families and belongings.

On the 15th of October, the deportation began. The residents of the ghetto were ordered to gather at the square next to the Franciscan monastery. The sick and disabled were loaded onto carts and driven to the deportation square. The SS performed a selection on the Jews gathered in the square. Jews with work permits were allowed to remain in the ghetto. When the first transport was loaded into the cattle wagons the rest of the Jews were allowed to return to the ghetto. This process was repeated for 5 days (?)

Of the 25,000 Jews in the ghetto, between 18,000 and 22,000 Jews were deported, in a series of three or four transports. The deportation process lasted for a full week, and the Germans did not allow the Jews to take with them the possessions which they had packed. The Germans included members of the Judenrat in the last transport, along with rabbis and other persons of note. All the deportees were sent to Treblinka, where they were murdered.

After the deportation, only 2,000 to 2,400 Jews holding work permits remained in the city, along with several members of the Judenrat and Jews who had hidden with Poles or in hiding places that they had prepared in advance.

To leave the ghetto they needed, however,  false documents, issued to Polish Roman Catholics, and also the children have to learn to pretend to be Polish.

Earlier, numerous Jewish families had gone through the experience of trying to hide their children, mainly girls, in Catholic families. However, numerous Jewish children hidden in Polish families were expelled back to ghettos

Sala Frenkel

The Swedish document from SUK - Statens utlänningskommission concerning the familly of Sala Frenkel, 8 year old when WWII started do show clearly the timeline of the Holocaust. Sala had four older sisters born 1917-1929. All of them were during the Action in Piotrków transported to Treblinka death camp and murdered there. Her mother and father, according to the SUK and DP-2 information were shot in Piotrków 1942, most likely prioror or during the deportation.

• Dawid Szmul (Stanislaw) Janaszewicz and his daughter Paulina's story
• Salo Fiszgrund and his daughter Hania Fiszgrund´s story. 
• Family Rubinlicht from Warszawa.
• Anetka Niechcicka
• Sala Frenkel

Kinderheim Henia Mlynarska

 

Kinderheim - Mirka (Mirjam) Stern - Petrikau - Piotrków

1939 Stern Mordka (dziadek) +
1942 Stern Ita (babcia) + (Treblinka ?)
1942-1944 Bugaj - przekładała deseczki mama sprzątała razem z siostrą w wartowni na Bugaju, tata robotnik.
1944 dec Ravensbrück
1945 jan Bergen-Belsen
1945 jul Lübeck-Gothenburg, White Boat KP Ingrid
1945 do szwedzkiego internatu razem z mama i kuzynem Theodorem.
Kuzyn pózniej ze Szwecji do Francji +
2023 Stern Mirjam +

Siostra Stern Nacha - Ita Zajdman w obozie w Fürstenberg a potem w Bergen-Belsen.

W grupie dzieci urodzonych w 1932 roku i później było 30 dziewczynek i tylko 10 chłopców, wśród chłopców urodzony w 1937 roku Zajdman Teodor. Zajdman Teodor przebywał w Bergen-Belsen z matką Itą, która zmarła kilka dni po wyzwoleniu. Siostra Ity i jej córka Miriam-Mirka Stern również przeżyły i zostały przewiezione do Göteborga w Szwecji na Białej łodzi UNRRA M/S Kronprinsessan Ingrid. Mirka i Teodor „ponownie spotkali się” z innymi dziećmi z Piotrkowa które zostały przewiezione do Malmö w żydowskiej szkole w Lövsätra (Täby), miejscu położonym bardzo blisko Sztokholmu. Ojciec Teodora przeżył Holokaust i mieszkał z Teodorem we Francji.

 

Svenska trutar och kinesiska fiskare har samma fångstmetod.

Skarvar fångar framför allt små abborrar, gös och gärs, samt mört. Skarvarnas begränsade gap gör att de äter fisk i storleken 10-25 centimeter men ofta fångar större fiskar som de inte kan svälja direkt. Troligen är det då som trutar är framme och stjäl ifrån skarvarna när de närmar sig vattenytan underifrån. det är möjligt att de känner vatten vibrationer med sinna simfötter, kroppen och dyker ner precis när skarven närmar sig ytan. Ibland sker attacker mot skarvar från luften och då störtdyker truten från luften.

I Kina sker skarvfisket sen gammalt. Det sker från små båtar. Hos tama skarvar knyts en snara kring fågelns hals som hindrar den att svälja större fiskar. Många av de tama skarvarna har inget koppel och fria att dyka och flyga som de vill. De kommer med stora byten till fiskaren som belönar sina skarva med bitar av fångsten.

Trutar (havstruten och silltrut är numera verkliga allätare som sätter i sig allt från fisk till kadaver och avfall. Den stjäl också gärna mat från andra fåglar och uppför sig som en regelrätt rovfågel och fångar och äter mindre fåglar och fågelungar (huvudsakligen havstrut).

Skarvar fångar framför allt små abborrar, gös och gärs, samt mört. Skarvarnas begränsade gap gör att de äter fisk i storleken 10-25 centimeter men ofta fångar större fiskar som de inte kan svälja direkt. Troligen är det då som trutar är framme och stjäl ifrån skarvarna när de närmar sig vattenytan underifrån. det är möjligt att de känner vatten vibrationer med sinna simfötter, kroppen och dyker ner precis när skarven närmar sig ytan. Ibland sker attacker mot skarvar från luften och då störtdyker truten från luften.

I Kina sker skarvfisket, fisket med hjälp av skarv, sen gammalt. Det sker från små båtar. Hos tama skarvar knyts en snara kring fågelns hals som hindrar den att svälja större fiskar. Många av de tama skarvarna har inget koppel och fria att dyka och flyga som de vill. De kommer med stora byten till fiskaren som belönar sina skarva med bitar av fångsten.