Rok 2022 - 80. rocznica śmierci Janusza Korczaka - Podsumowanie roku - Rok 2023, to będzie rok Mordechaja Anielewicza, 80. rocznica śmierci naszego bohatera.

2022 - 80. rocznica śmierci Janusza Korczaka - Podsumowanie roku - Rok 2023, to będzie rok Mordechaja Anielewicza, 80. rocznica śmierci naszego bohatera.

 

80. rocznica śmierci Janusza Korczaka to sposób przypomnienia Wielkiej akcji likwidacyjnej Getta Warszawskiego i deportacji Korczaka wraz ze współpracownikami i 239 wychowankami Domu Sierot z ul. Siennej 16 na Umschlagplatz. Z Umszlagu zostali wywiezieni bydlęcymi wagonami do obozu zagłady w Treblince, gdzie zginęli uduszeni gazem 5 sierpnia 1942 r. 

 

W czasie Wielkiej Akcji wywieziono do Treblinki i zamordowano łącznie około 4 tysięcy dzieci z blisko trzydziestu sierocińców i internatów getta. Podczas Zagłady zamordowano 1 500 000 żydowskich dzieci.

Osobiście, nie potrzebuję okrągłej rocznicy by pamiętać o Korczaku, dzieciach i 6 000 000 Żydów zamordowanych podczas Zagłady. Piszę o tym na moim blogu od 2006 roku a o Zagładzie, Korczaku i zamordowanych dzieciach mojego narodu wydałem pierwszą obszerną książkę (208 stron) na ten temat w Szwecji w 1995 roku.

W tym odchodzącym roku 2022 miałem nadzieję wydać książkę o Korczaku, książkę napisaną “na zamówienie” mojego taty - “Pana Miszy”, długoletniego współpracownika Janusza Korczaka. Opis książki, wg. mojego taty znalazłem niedawno czytając jeden z jego referatów na temat Korczaka i Domu Sierot. 

Książkę zdążyłem napisać ale druk odbędzie się w 2023 roku w 80 rocznicę śmierci Mordechaja Anielewicza symbolizującą Powstanie w Getcie Warszawskim. Tak, dla mnie rok 2023, to będzie rok Mordechaja Anielewicza.

Oficjalne opisy Domu Sierot Korczaka w katalogu M. st. Warszawa

Krochmalna 92, tel. 24-06 i 15-20. Dom Sierot i Bursa Tow. „Pomoc dla sierot". Zakład założony w 1913 r. Opieka zamknięta, wychowanie dzieci w wieku szkolnym wyznania mojżeszowego. W Domu Sierot 100 dzieci, w Bursie — 20.

Krochmalna 92, tel. 24-06 i 15-20. Dom Sierot i Bursa Tow. „Pomoc dla sierot". Zakład założony w 1913 r. Opieka zamknięta, wychowanie dzieci w wieku szkolnym wyznania mojżeszowego. W Domu Sierot 100 dzieci, w Bursie — 20.

Krochmalna 92, tel. 24-06 i 15-20. Dom Sierot i Bursa Tow. „Pomoc dla sierot". Zakład założony w 1913 r. Opieka zamknięta, wychowanie dzieci w wieku szkolnym wyznania mojżeszowego. W Domu Sierot 100 dzieci, w Bursie — 20.

"Dr. Janusz Korczak’s children's home is empty now" wrote Mary Berg - What did she actually saw and described?

Saint Augustine's Church is at the bottom of the picture. 39 Dzielna Street and just across the street "Serbia" which was part of the Pawiak prisons Picture was taken prior the WWII. At 39 Dzielna Street was the Main Shelter Home for abandoned children where Korczak worked.

39 Dzielna. The photo from the yard was taken prior to WWII.

Two pages of Korczak's application to run Main Shelter Home for abandoned children at 39 Dzielna street. Korczak worked there since February 1942.

Warsaw Ghetto. Miriam Wattenberg - Mary Berg walks down a street arm in arm with her boyfriend Romek Kowalski.

Mary Berg's* first entry in her Diary was written on October 10, 1939, less than six weeks after the German invasion of Poland. The last entry was composed in March 1944 as the Swedish ship M/S Gripsholm brought her to New York harbor. Several entries concern the Warsaw Ghetto and Great Action in 1942. Her Diary was first published before WWII ended. Below is her description of the happenings at 39 Dzielna street** prior and during the Gross Action in the Warsaw Ghetto, year 1942.

Mary Berg Diary:

July 20, 1942

From the other window. which faces Dzielna Street.
see the policeman on guard walking back and forth. There are
no passers-by because Pawia and Dzielna Streets, which run
parallel on both sides of the prison buildings are closed to
traffic.
Close to our window we sometimes see a Jewish policeman
walking out of Numbers 27-31 Dzielna Street, which
Dr. Janusz Korczak's children's home. I can see many little
beds through the windows of this house. During moments of
quiet, I hear the sweet voices of the children who live there.
quite unaware of what is happening around them.


July 22, 1942

From our window, I can see that something unusual is going
on in Korczak's children's home. Every now and then some-
one walks in and, a few minutes later, comes out leading a
child. These must be the parents or families of the children,
who in this tragic moment want to be with their loved ones.
The children look clean and are dressed neatly though poorly.
When I bend out of the window I can see the corner of Smocza
Street.

August 1942

Dr. Janusz Korczak’s children's home is empty now. A few 

days ago we all stood at the window and watched the Germans 

surround the houses. Rows of children, holding each other by 

their little hands, began to walk out of the doorway. 

There were tiny tots of two or three among them, while the oldest

 ones were perhaps thirteen. … They walked in ranks of two, 

calm, and even smiling. They had not the slightest foreboding of their fate. 

At the end of the procession marched Dr. Korczak, who saw to 

it that the children did not walk on the sidewalk. Now and then, with 

fatherly solicitude, he stroked a child on the head or arm 

and straightened out the ranks.

It is clear that Mary Berg described the fate of the Main Shelter Home for abandoned children where at 39 Dzielna street Korczak worked since February 1942. This orphanage was turned into a kind of children’s rescue station: sick, abandoned children were collected by Jewish police on the streets and brought there. The number of deaths there gives an idea of the conditions and the situation: 10 to 15 deaths daily. Korczak tried to reform this “pre-funeral home,” as he called it. The depraved personnel did everything possible to fight him. So, what Mary Berg is describing is the deportation of the children from 39 Dzielna street, not from 16 Sienna street. It is for sure that the man she described "at the end of procession"  is not Korczak but someone else. Mary Berg knew Korczak and Korczaks Orphanage on 16 Sienna street as she took part in the competition run there and won also a prize for singing jazz songs.

Korczak mentioned Dzielna's Shelter Home several times in his Diary*** and also in his application to get a job there. In his Diary he wrote the following about the Shelter Home:

At the institution at Dzielna Street run by the City Council, they look at me with shock and disgust when I shake hands with the charwoman, even when she happens to be scrubbing the stairs and her hands are wet. But frequently I forget to shake hands with Dr. K., and I have not been responding to the bows of Drs. M. and B. I respect honest workers. To me their hands are clean and I hold their opinions in high esteem. The washerwoman and the janitor at Krochmalna Street used to be invited to join our meetings, not just to please them but to take their advice and benefit from their assistance as specialists in matters that would otherwise be left unresolved, i.e. be placed under paragraph 3. 

* Miriam Wattenberg - Mary Berg was the daughter of a Polish father Shaya (Sruel) Wattenberg and an American mother Lena Wattenberg. Mary was born October 10, 1924, in Lodz and had a younger sister Anna. The Wattenbergs enjoyed limited protection under Lena's American citizenship.  In 1942 the family learned that as foreign nationals they might be eligible for prisoner exchanges, and on July 16, they were taken to the Pawiak prison to be held for a future exchange. A few days later, the Germans began the Gross Action in Warsaw Getto with mass deportations to the death camp Treblinka.

** In Polish, description of 39 Dzielna pls. red: https://jimbaotoday.blogspot.com/2017/01/gowny-dom-schronienia-przy-ul-dzielnej.html.

***Korczak´s wartime writings, the diary, and spectacles were saved by my father Pan Misza (Michal Wasserman Wroblewski).

Nowolipki 7, 1 p. - "Letnia susza" czyli Sezon ogórkowy w Małym Przeglądzie w sierpniu 1939 roku.

Mały Przegląd. Ostatni numer gazety wrzesień 1939 r.

Mały Przegląd. Analizując Sezon ogórkowy najciekawszy był dla mnie oczywiście sierpień 1939 r., gdyż cztery numery sierpniowe były absolutnie ostatnimi w historii tej gazety.

"Letnia susza", szwedzki termin, dobrze znany zarówno dziennikarzom, jak i czytelnikom. Wielu Szwedów zazwyczaj anulowało latem prenumeratę swojej ulubionej gazety, kiedy ich wybrani dziennikarze i pisarze brali wolne.

W Polsce szwedzka Letnia susza jest nazywana Sezonem ogórkowym, czyli okres wakacji, urlopów letnich, w którym nic się szczególnego nie dzieje, zarówno w kulturze jak i polityce.

 

Letnia susza czy Okres ogórkowy występuje niezależnie od tego, czy słońce świeci, czy jest pochmurno, zimno i pada deszcz. Wyraźną Suszę letnią zauważyłem w Korczakowskim „Małym Przeglądzie” w miesiącu sierpniu. Ostatnie dwa lata wydawania, 1938 i 1939, studiowałem szczególnie uważnie. Najciekawszy był dla mnie oczywiście sierpień 1939 r., gdyż cztery numery sierpniowe były absolutnie ostatnimi w historii tej gazety. Było to bowiem ostatnie lato przed 1 września 1939 roku, kiedy wybuchła II wojna światowa i gazeta przestała egzystować. W ostatnim Małym Przeglądzie, który ukazał się 1 września, nie ma NIC o wojnie, ani słowa. Powrót do treści Małego Przeglądu w sierpniu 1939. Jedną z przyczyn może być "letnia susza". Drugim powodem, do którego teraz bardziej się skłaniam, jest to, że gazeta ma już za sobą najlepsze dni. 

Gazeta powstała w 1926 r., a jej redaktorem był Janusz Korczak. Jeśli dobrze pamiętam, to w 1932 roku został nim Igor Newerly. Letnią suszę w Małym Przeglądzie 1939 łatwo zauważyć. Brak aktualnych artykułów. Poprzednio w sierpniu były publikowane relacje dzieci o tym, jak spędziły wakacje i o wielkim wyzwaniu, jakim jest nowy rok szkolny, który w Polsce zaczyna się zawsze 1 września. 

W ostatnim sierpniowym numerze „Małego Przeglądu” z 25 sierpnia 1939 r. cała tak ważna pierwsza strona została jednak wypełniona tekstami baśni ludowych i tym podobnych; Latająca Ryba - O latającej rybce i  artykuł o "Starej popularnej profesji" (lekarz) zajmują całą pierwszą stronę. Podobne odnajduję w innych numerach z sierpnia 1939. Dużo baśni chińskich i indyjskich, mało aktualnych tematów. Strona naukowa zawiera ciekawy artykuł o tym, jak działa fotokomórka. Jedyny w jakis sposób „aktualny artykuł” można znaleźć w dniu 11 sierpnia, gdzie opisana jest wizyta u dentysty. Jeśli przeanalizować zawartość „Małego Przeglądu” w miesiącach sierpniowych na przestrzeni lat, to faktycznie można odnieść wrażenie, że gazeta i jej redaktorzy pracują na wolnych obrotach, a korczakowska iskierka zgasła.

Możliwe, że Mały Przegląd na początku podążał i rozwijał się wraz z rozwojem, dojrzewaniem swoich czytelników stracił kontakt i ze starymi czytelnikami którzy tak jak poprzednio młodzi redaktorzy po prostu drorośli.. Chodzi mi o to, że dzieci, które zaczęły czytać Mały Przegląd w latach 1926-1927, a także dodany wówczas „redaktor” z biegiem lat dojrzały i zaczęły też pisać na tematy, które nie do końca były dostosowane do nowych najmłodszych czytelnicy. Oczywiście, aby wyciągnąć wnioski na temat zmian i Małego Przeglądu, nie należy studiować tylko „miesięcy sierpnia”! W 1926 r. nie było Małych Przeglądów z sierpnia, gdyż pismo zaczęło wychodzić dopiero w październiku tego roku.

About Janusz Korczak Israeli Stamp.

 

Var det "Sommartorka" i Janusz Korczaks Mały Przegląd (Maly Przeglad) under sommaren 1939?

Sommartorka ett välkänt svenskt begrepp både bland journalister och läsare. Många avbeställde tidningen under sommaren då deras favoritjournalister och skribenter tog ledigt. Sommartorkan uppträder oavsett om solen gassar eller om det är molnigt, kallt och regnet faller.

Jag har studerat en påtaglig sommartorka i Korczaks tidning Mały Przegląd under augustimånaden från år 1927. De sista två åren av utgivningen, år 1938 och 1939 så studerade jag särskilt noga. Naturligtvis så var augusti 1939 av högsta intresse då de fyra augustinummer var de absolut sista i tidningens historia. Det var sista sommaren före 1 september 1939 då andra världskriget startade och tidningen upphörde. I det sista Mały Przegląd som kom ut 1 september står INGET om kriget, inte ett ord.

Tillbaka till innehållet i Mały Przegląd under augusti 1939. En av orsakerna till det kan vara "sommartorka". Den andra orsaken, som jag numera mera lutar år att tidningen har redan sett sina bästa dagar. Tidningen startade 1926 och då var Janusz Korczak redaktör. Om jag inte minns fel så var det år 1932 som Igor Newerly blev det.

Sommartorkan i Mały Przegląd 1939 är lätt att beskriva. Det saknas aktuella artiklar. Tidigare så publicerade man barnens reportage om hur de tillbringade sommaren och om den stora utmaningen, den nya skolåret som i Polen startar alltid den 1 september.

I sista augusti numret av Mały Przegląd från den 25 augusti 1939 så hela så viktiga första sidan har fyllt med texter av folksagor och liknande. Latająca Ryba - Om en flygande fisk och om "Ett gammalt populärt yrke" (läkare). Liknande hittar jag i de andra numren från augusti 1939. Många kinesiska och indiska sagor och få aktuella ämnen. Den vetenskapliga sidan innehåller en intressant artikel om hr en fotocell fungerar. Den enda "levande artikel" hittar man den 11 augusti där man beskriver ett besök hos en tandläkare.

Om man analyserar innehållet i Mały Przegląd under augustimånaderna genom åren så känns det faktiskt som om tidningen och dess redaktion går på lågvarv och att Korczaksgnistan har gått förlorad.

Det är möjligt att från början man på Mały Przegląd följde utvecklingen hos sina läsare. Vad jag menar var de barn som började läsa Mały Przegląd 1926-1927, liksom då tillsatt "redaktion" blev mognare med åren och man även började skriva om ämnen som var inte riktigt anpassade för de nya yngsta läsarna.

Naturligtvis för att dra slutsatser över förändringarna i Mały Przegląd så bör man inte studera enbart "augustimånaderna"! År 1926 fanns inga Mały Przegląd från augusti då tidningen började komma ut först i oktober detta år.

Mały Przegląd - Fyra sista augustinummer från 1939.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1927.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1928.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1929.

Mały Przegląd - Fem augustinummer från 1930.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1931.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1932.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1933.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1934.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1935.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1936.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1937.

Mały Przegląd - Fyra augustinummer från 1938.