Friday, April 5, 2024

Janusz Korczak, Hanna Mortkowicz-Olczakowa - Wydania rok 1949-1961-1978 - "Ciekawe porównania polonizowania" - Polecam!

 




Hanna Mortkowicz-Olczakowa napisała w 1949 roku drugą powojenną biografie Korczaka. Pierwszą opowieść biograficzną o Januszu Korczaku napisała Paulina Appenszlak wydawca przedwojennego tygodnika EWA i żona wydawcy Naszego Przeglądu w którym pisał Korczak. Appenszlak zaczęła pisać biografie Korczaka we wrześniu 1944 roku.

Zarówno ojciec Hanny, Jakub Mortkowicz jak i matka Janina (ur. 1875 roku) byli bliskimi znajomymi i wydawcami Korczaka. Po samobójczej śmierci męża Jakuba w 1931 roku Janina dalej prowadziła księgarnie przy ulicy Mazowieckiej i również i wydawnictwo. Przez całą wojnę wraz z córką Hanną Olczak (pózniej Hanna Mortkowicz-Olczakowa) ukrywała się po aryjskiej stronie. Po wojnie 1945 przedsiębiorstwo zostało reaktywowane w Krakowie i było prowadzone przez Janinę i jej córkę Hannę do 1950. Janina była wnuczka naczelnego rabina Wiednia, Lazara Horwitza.

Postępowe środowiska żydowskie w Polsce z końca XX wieku, do których należeli Goldszmitowie, rodzice Korczaka są często opisywane jak spolonizowane, asymilowane itp. Co to dokładnie znaczy spolonizowane, asymilowane nigdy nie zostało sprecyzowane.

Może dlatego spotkałem się i w Polsce i w Izraelu z ludzmi którzy byli przekonani że Korczak był dobrym Polakiem (chrześcijaninem), który z jakiegoś nieokreślonego powodu znalazł się w getcie, gdzie opiekował się żydowskimi sierotami których do konca nie chciał opuścić i z którymi poszedł na śmierć.

W biografiach Korczaka jego tożsamość i jego żydowskość w jakiś sposób omijana lub tłumiona używając w opisach właśnie takie słowa spolonizowanie, asymilacje. W podobny zreszta sposób był potraktowany i Dom Sierot i gazeta wydawana przez Korczaka Mały Przegląd. Słowo Żyd jest starannie omijane jeżeli chodzi o Korczaka. Ta podwójna polsko-żydowską tożsamość o zmienia stale proporcje. Jest sugerowana właśnie tożsamość w tej kolejności tzn. zaczynając od polskiej która na koncu zycia Korczaka stawała sie żydowską. Ta ostatnia w związku z narastającym po śmierci Piłsudskiego antysemityzmu. Czy Korczak był Żydem-Polakiem albo Polakiem-Żydem dyskusja trwa. Nie posiadal jednak "dwoistej tożsamości"!

Postępowość inteligencji żydowskiej w Polsce jest oczywiście związana z tak zwanym procesem asymilacji. Niepodważalna jest jednak żydowska autoidentyfikacja samego Korczaka. Autoidentyfikacja którą widać i w jego życiu i w jego twórczości.

Po Zagładzie istniał w Polsce wsród Żydów kompleks pochodzenia. Widać to w różnych wydaniach biografii Korczaka również tej napisanej przez Hanne Mortkowicz-Olczakową. Tutaj mam na myśli pierwsze wydanie z 1949 roku i te inne wydania, po smierci Hanny Mortkowicz-Olczakowej w 1968 z lat siedemdziesiątych. W różny sposób jest również opisana przez wielu pisarzy "Legenda Korczak". 

W nastepnych wydaniach biografii Korczaka Hanny Mortkowicz-Olczak z 1961 i 1978 roku nie jest niestety napisane czy to jest kompletny przedruk wersji z 1949 roku.
 
Córka Hanny, Joanna Olczak-Ronikier 2011 wydała Korczak. Próba biografii. W tej nowej biografii życie Janusza Korczaka jest w bardziej wyrazny sposób polaczone z życiem polskich Żydów.