Od sztejnkelerek do konhelerek - Czyli pierwsze i ostatnie konne omnibusy w Warszawie

Czas sztejnkelerek
W 1845 r. Piotr Steinkeller pionier uprzemysłowienia Królestwa Polskiego założył spółkę do eksploatacji dyliżansów. Produkował w Warszawie na Solcu popularne wówczas kurierki którymi obsługiwano sieć kurierską obejmującą praktycznie wszystkie ważniejsze trakty Kongresówki.

Czas sztejnkelerek 

Warszawskie omnibusy produkowane na Solcu, podobnie jak inne pojazdy pochodzące z jego przedsiębiorstwa nazywano sztejnkelerkami.

Omnibusy Steinkellera zaczęły kursować od pałacu Mostowskich do Stacji Głównej Warszawskiej, czyli dworca kolei warszawsko-wiedeńskiej, przez ulice: Senatorską, plac Saski i Warecki, Bracką i wtedy ulicą Jerozolimską. Była to pierwsza linia omnibusowa nie tylko wycieczkowa, ale spełniająca nader ważną funkcję w komunikacji miejskiej. W dniu inauguracji 21 czerwca nową linią przejechało ledwie 110 osób, ale już tydzień później – ponad 800 osób!

Na początku lat 60. XIX wieku najbardziej dochodowa stała się linia spacerowa wiodąca z placu Krasińskich na plac Trzech Krzyży. Druga dochodowa linia, tzw. handlowa wiodła z Nalewek do Grzybowa.

Czas konhelerek
12.04-10.1941 - Dwaj przedsiębiorcy żydowscy Kohn i Heller, uruchomili komunikację omnibusową na terenie Warszawskiego Getta, w liczbie 25 szt. Potocznie owe pojazdy nazywano "kohnhellerkami".

Czas konhelerek (kohnhel(l)erk - kadra z niemieckiego filmu propagandowego. Biorąc pod uwagę jak kursował omnibus, możliwa lokalizacja fotografa to północno-wschodni narożnik skrzyżowania Grzybowskiej i Waliców,

Czas konhelerek (kohnhel(l)erk - tutaj na rogu Siennej i Wielkiej.

Grzybowska. Odcinek między Ciepłą a Waliców, widok w kierunku Waliców. Na pierwszym planie domek z posesji Grzybowska 33.

Zdjęcie przedstawia ulicę Waliców przy skrzyżowaniu z Krochmalną. Fotograf patrzy na południe, a więc w kierunku Grzybowskiej.


Ta nazwa, konhelerki, jaką podczas II wojny światowej mieszkańcy getta warszawskiego nadali konnym omnibusom, łączącym od lipca 1941 ulice getta nawiązywała do popularnego w Warszawie w XIX w. określenia dyliżansów pocztowych, zwanych steinkellerkami (sztajnkelerkami; szteinkelerkami). Sztejnkelerki w Warszawie stanowiły od 1845 regularną komunikację miejską oraz służyły do do przewozu więźniów. 

Okupacyjna nazwa kohnhellerki (konhelerki) została utworzona od nazwisk braci Moryca i Menachema Kohnów oraz Zeliga Hellera, którzy – kolaborując z Niemcami – prowadzili w getcie rozległe interesy i m.in. uzyskali koncesję na działalność założonego przez siebie Towarzystwa Komunikacji Omnibusowej. 

Kohnowie i Heller stali się symbolem nowobogackiej elity dzielnicy zamkniętej; zginęli podczas Wielkiej Akcji latem 1942.

Latem 1942 podczas Wielkiej Akcji zwożono kohnhelerekami na Umszlag schwytanych na ulicy.

Zarówno linie tych pierwszych jak i ostatnich omnibusów były oznaczone literami A, B...