Małe getto i barykady Powstania Warszawskiego

Zdjęcie z Warszawy we wrzesniu 1939 roku. Wermacht na ul. Granicznej maszeruje w kierunku pl. Grzybowskiego i ulicy Twardej.

Zdjęcie z Warszawy we wrzesniu 1939 roku. Na lewej stronie zdjęcia kosciół Wszystkich Swietych i dom pl. Grzybowski 7. Domy obok, na ulicy Twardej nr. 1, 3, 5, tak jak i dom przy pl. Grzybowskim 7 są tylko ruinami. Kosciół Wszystkich Swietych stracił dach który na nowo połozono w czasie wojny i który prztrwał do Powstania Warszawskiego. 

Ostatnie niemieckie zdjęcia lotnicze centrum Warszawy przed Powstaniem Warszawskim zostały wykonane 22 lipca 1944 roku. Czyli dokładnie w drugą rocznice Gross Aktion w Warszawskim getcie i na kilka dni przez wybuchem powstania warszawskiego. 

Zdjęcia podobno zrobiono podczas lotu zwiadowczego samolotu typu Focke-Wulf Fw 189 Eule. Dzięki dobrej, bezchmurnej pogodzie powstały zdjęcia o wyjątkowo dobrej jakości. Na zdjęciach zrobionych (zob. poniżej) widać jednak cień innego samolotu. 

Kolejne niemieckie zdjęcia lotnicze centrum Warszawy to juz Powstanie Warszawskie. Widać na nich barykady i sukcesywne niszczenie Warszawy.  

Trochę przeswietlone zdjęcie Luftwaffe z 22 lipca 1944 roku. Na górze zdjęcia widać Dworzec Główny. W środku, przecinająca łukiem zdjęcie ulica Twarda. Na odgruzowanym terenie na prawo od Koscioła Wszystkich Swietych (Pl. Grzybowski 7  - Twarda 1) widać cień samolotu który nie jest FW 180 Fule. Pod Twarda, Królewska przechodzaca w Grzybowska i na samym dole Krochmalna.

Samolot FW 180 Fule. Podobny zostal zestrzelony przez powstanców.

Zarządzenie Komendanta Okręgu Warszawa AK z 3 sierpnia 1944 r.

.....
BARYKADY: Najważniejszą dzisiaj sprawą jest zbudowanie przez ludność każdego bloku- odpowiednich, naukowo opracowanych barykad. Istniejących nie znosić, lecz urządzić w nast. sposób: barykady budować wyłącznie z płyt chodnikowych. Układać je nie jak dotychczas bezładnie, lecz tylko płasko i wiązać tak jak cegły. Budować nie jak dotychczas- prostopadle na ulicy lecz tylko na skrzyżowaniach- skośnie od rogu do rogu, aby wokół bloków zagrożonych można było swobodnie cyrkulować. Daje to jeszcze oszczędność materiału. Przy murach domów pozostawiać dwie do trzech strzelnic dla stojących i tyleż dla leżących. Barykady muszą być porządnie budowane nie tylko dla bezpieczeństwa, ale i dlatego, że muszą być łatwe i szybko rozbieralne dla przepuszczania naszych samochodów zdobycznych, których przybywa. Barykady nie mogą leżeć w martwym polu obstrzału, szczególniej zaś przyścienne przełomy. Zewsząd trzeba robić próby dociągnięcia ich grubościennymi butelkami......

[płk Antoni Chruściel]

22 lipca 1944 roku. Kosciół Wszystkich Swietych i plac Grzybowski. W prawym, górnym rogu ulica Pańska. Widać cień dwóch wiez kosciola który wskazuje na godzine 12-ta. Dwie furmanki zakrecaja z ul. Twardej na plac Grzybowski w kierunku ulicy Granicznej.

Zdjęcie Luftwaffe z sierpnia 1944 roku. Na lewej stronie zdjęcia Dworzec Główny. Po prawej, przecinająca łukiem zdjęcie ulica Twarda. Miedzy Pańską, Bagnem i Twardą, Kosciół Wszystkich Swietych i pl. Grzybowski. Po prawej stronie (górny róg zdjecia) strzałka w kierunku gdzie zaczynała sie ulica Chłodna która oddzielała Małe i Duze Getto. Widać cień wiezy koscioła który potwierdza godzinę z samolotowego zegara 3,15 po południu (lewy, dolny róg zdjecia).  Kosciół Wszystkich Swietych na placu Grzybowskim stracił swój dach.  Barykady powstańcze na Twardej i innych ulicach są widoczne jak poprzeczne kreski (zobacz opis na zdjeciu ponizej).

Zdjęcie Luftwaffe z sierpnia 1944 roku. Na lewej stronie zdjęcia ulica Sienna. Po prawej, przecinająca łukiem zdjęcie ulica Twarda. Miedzy Panska, Bagnem i Twarda, Kosciół Wszystkich Swietych i pl. Grzybowski. Po prawej stronie ulica Prózna, plac Grzybowski i Twarda. Widać cień wizy koscioła który potwierdza godzine z samolotowego zegara 3,15 po południu.  Kosciół Wszystkich Swietych na placu Grzybowskim stracił swój dach.  Dwie barykady powstancze na Sienej (1 a-b), Pańskiej (2), Twardej (3) i innych ulicach sa widoczne jak poprzeczne kreski. Barykada 1 a jest tuz obok ostatniej siedziby Domu Sierot dra Korczaka. 1b - to róg barykady na skrzyzowaniu ulic Wielkiej i Siennej. 2 - ul. Pańska 20-22 przy plebani Koscióła Wszystkich Swietych. 3 - ulica Twarda, miedzy domem Twarda 4 i miejscem gdzie stał dom Twarda 1.

Wrzesień 1944. Barykada powstancza w poprzek Siennej (w kierunku Marszałkowskiej). Przed barykada ulica Wielka. W oddali widać róg ul. Zielnej. Batalion "Pięść" broni barykady na ul. Siennej przy skrzyżowaniu z ul. Wielką (widok w kierunku wschodnim). Po prawej stronie grupy, za sanitariuszką widoczne stojące butelki zapalające. W głębi widoczne kamienice Sienna 5/7, Sienna 3 i Sienna 1 (róg ul. Marszałkowskiej, zobacz zdjecie poniżej). 

Fotografia z Powstania Warszawskiego 1944 rok.  Ulica Sienna, róg ulicy Marszałkowskiej. Ludzie przebiegający ul. Marszałkowską pod ochroną barykady. Barykadę z płyt chodnikowych zbudowano pomiędzy budynkami Marszałkowska 121 i Sienna 1 (dom widoczny po prawej) oraz Marszałkowska 122. Na dalszym planie widoczna zamknięta barykadą ul. Sienna przy ulicy Wielkiej z budynkami Sienna 14 i Sienna 16. Kamienica Sienna 16 to ostatnia siedziba Domu Sierot Janusza Korczaka (do 5 sierpnia 1942 r.).

Zima 1942-1943. Mur getta. w poprzek Siennej i drut kolczasty wzdluz (widziane w kierunku zachodnim od Wielkiej i Marszalkowskiej). Przed murem ulica Wielka. W oddali widac domy na ul. Siennej 14 i 16 (Dom Sierot - widac po prawej stronie, za latarnia). 

Sienna 16 z okresu po deportacji 5 sierpnia 1942 (dom pierwszy po z prawej).  Stąd (wyjsciem na ul. Sliska 9)zostali wyprowadzeni na Umschlagplatz,  rampę kolejową Dworca Gdanskiego przy Stawkach a nastepnie przewiezieni wagonami bydlecymi do obozu zagłady w Treblince, gdzie zostali zamordowani - Korczak, wychowawcy i 239 dzieci z Siennej 16. Na tym odcinku oddzielona drutem kolczastym po środku. 

Wrzesień 1944. Barykada powstańcza w poprzek Siennej (1-a na zdjeciu samolotowym, tu widziane w kierunku zachodnim od ulicy Wielkiej). Po prawej stronie widac domy na ul. Siennej 14 i 16. Pod nr. 16 był Dom Sierot Janusza Korczaka. Nie ma już drutu kolczastego wdłuż ulicy

Zima 1943-1944. To samo skrzyżowanie. Mur getta. w poprzek Siennej (widziane w kierunku zachodnim od Zielnej i Marszalkowskiej). Przed murem ulica Wielka. W oddali widac domy na ul. Siennej 14 i 16.

Zdjęcie z wyzwolonej Warszawy w marcu 1945 roku. Na prawej stronie zdjęcia kosciół Wszystkich Swietych i pl. Grzybowski. Domy na ulicy Twardej, pl. Grzybowskim i sam kosciół są tylko ruinami. Barykada powstancza na Twardej przebiegała tam gdzie jest cyfra 1 wskazująca gdzie stał dom Twarda nr. 1

Plac Grzybowski 1945 - ruiny kościoła, na zdjęciu Jolanta Zawadzka (Kolczyńska) 'Klara' łączniczka zgr. Chrobry II.

Kosciół Wszystkich Swietych i pl. Grzybowski po walkach w 1944 roku.