 |
| Granice do czerwca 1941 roku. |
Niemieckie władze okupacyjne utworzyły pierwsze w Polsce getto w Piotrkowie Trybunalskim już 8 października 1939 r. Piotrków Trybunalski został zajęty przez Niemców już 5 września 1939 roku. Od 1939 roku do kwietnia 1942 r. getto w Piotrkowie Trybunalskim pozostawało „otwarte”: nie było ogrodzone ani specjalnie strzeżone. Granice getta oznaczono tablicami z napisem „Getto” z rysunkiem czaszki i skrzyżowanych piszczeli jak na słupach elektrycznych wysokiego napiecia. W tym pierwszum okresie Żydom wolno było opuszczać getto bez specjalnego pozwolenia, aczkolwiek tylko w określonych godzinach i tylko do określonej części miasta. Żydom nie wolno jednak było korzystać z głównych piotrkowskich ulic i parków. Od 1939 r. liczba mieszkańców getta stale rosła w związku z napływem żydowskich uchodźców. Na początku wojny w mieście przebywało około 10 000 Żydów. W kwietniu 1942 r. liczba ta wzrosła do 18,5 tys. Uchodźcy pochodzili głównie z terenów zachodniej Polski – Pomorza, Poznania i Łodzi – które zostały przyłączone do Rzeszy Niemieckiej.
Wielu Żydów z Warszawy albo i z Krakowa wybrało Piotrków i tamtejsze getto ze względów bezpieczeństwa. Uważali że duże getta tak jak w Warszawie czy Krakowie były a własciwie moga byc w przyszłosci bardziej niebezpieczne niż mniejszych miastach takich jak Piotrków Trybunalski.
Z Warszawy przeniosły sie m.in. rodziny Rubinlicht i Finkler. Oprócz samego "spokojniejszego Piotrkowa" w rachunek wchodzily róznorodne kontakty.W Judenracie piotrkowskim byli glównie przedstawiciele parti Bund. Dlatego równiez rodziny bundowców poza terenem Piotrkowa byl.....
Rubinlicht
Jedną z rodzin, która przeprowadziła się do Piotrkowa Trybunalskiego, była rodzina Rubinlichtów z Warszawy, rodzice z dwójką dzieci. Historia rodziny Rubinlicht zaczyna się w Warszawie. Mieszkali w śródmieściu, w kamienicy na rogu ulicy Chmielnej i Marszałkowskiej w Warszawie. Pinkus Leib Rubinlicht, handlarz diamentami i Anna Perla Rubinlicht z domu Finkelstein pochodzili z Sulejowa, małego miasteczka niedaleko Piotrkowa Trybunalskiego gdzie mieszkała jej duża rodzina. Posiadanie drogocenności jak diamentów było w rzeczywistości zaletą i kluczem do ich przetrwania. Pierwsze wspomnienia córek, Ruty i Tusi, pochodzą z Warszawy we wrześniu 1939 roku. Dziewczynki miały wtedy zaledwie cztery i siedem lat, ale pamiętają niemieckie bombardowania Warszawy 1 września, wybuch II wojny światowej. Ruta, urodzona w 1935 roku, pamięta, że rodzice zdecydowali, że bezpieczniej będzie przenieść się z Warszawy do Piotrkowa Trybunalskiego, miasta oddalonego o 160 km od Warszawy i niedaleko (15 km) od Sulejowa, skąd pochodzą. Sulejów nie wchodził w grę już w po pierwszych dniach wojny. W dniach 4-6 września Sulejów przeszedł szereg ciężkich bombardowań i pożar, który objął całe miasto. Z 93 domów, w których mieszkali Żydzi, 80 spłonęło. W następstwie, wielu sulejowskich Żydów przeniosło się do Piotrkowa Trybunalskiego. Rodzice Rubinlicht pracowali przymusowo w Hucie Hortensja, jednej z trzech piotrkowskich hut szkła. Ojciec Pinkus Rubinlicht, jak wielu innych, płacił, komu mógł, aby utrzymać rodzinę razem, członkom Judenratu i prawdopodobnie także Niemcom. Podczas Wielkiej Akcji w getcie Piotrkowskim w październiku 1942 r. Rubinlichci-rodzice byli w miarę bezpieczni jako robotnicy huty szkła, jednak dzieci – Tusię i Rutę – wywieziono poza getto. Podczas Akcji w październiku 1942 r. reszta dalszej rodziny Rubinlichtów rodem z Sulejowa została zesłana na śmierć do obozu zagłady w Treblince.
Siostrę żony Rubinlichta, Finkelstein i jej córkę, Lolę (?) deportuja podczas Akcji w 1942 ro ku w Piotrkowie do Treblinki
Losy rodziny Rubinlichów można prześledzić w karcie DP-2 wydanej w 1945 roku po wyzwoleniu z Bergen-Belsen.
Akcja
W nocy z 13 na 14 października 1942 r. mieszkańcy getta w Piotrkowie byli świadkami scen dantejskich. Żydów wypędzono z domów i zgromadzono na placu pokoszarowym, gdzie przeprowadzono selekcję. Niezdolnych do pracy wysłano do Treblinki. Niemcom pomagali uzbrojeni Ukraińcy i Łotysze; W akcji wzięli także udział żydowscy policjanci. Do 29 października na śmierć wysłano około 22 000 osób. Pracownicy fabryk drewna Dietrich & Fischer na Bugaju oraz hut szkła „Kara”, „Feniks” i „Hortensja”. Podczas gdy rodzice dzieci, Anna i Pinkus, pracowali na zmiany w hucie szkła, ich córki przebywały w pobliżu fabryki u przyjaciela Pinkusa wraz z drugim dzieckiem, kuzynem Sevkiem Finkelstein. Podobna sytuacja miała miejsce w fabryce drewna Bugaj.
Ostatnia deportacja
Dwa lata później, w listopadzie i grudniu 1944 r., zaplanowano ostateczną deportację Żydów z hut szkła Kara i Hortensja oraz fabryki drewna Bugaj. 24 listopada (2 grudnia) 1944 roku odszedł z Piotrkowa ostatni transport. Kobiety z małymi dziecmi do obozu Ravensbrück a mężczyźni z chłopcami zostali wysłani do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Pinkus Rubinlicht, który pracował w Hortensji, znalazł się na liście osób mających udać się do Mauthausen w zaanektowanej przez Niemcy Austrii. Po raz pierwszy został jednak zarejestrowany w Buchenwaldzie 24 grudnia 1944 r. (?) Później został przeniesiony do obozu Mittelblau Dora. Mittelbau-Dora znajdowała się w pobliżu Nordhausen w Turyngii w Niemczech. Początkowo powstał późnym latem 1943 roku jako podobóz obozu koncentracyjnego Buchenwald, dostarczający niewolniczą siłę roboczą, a później obejmujący ewakuowanych ocalałych ze wschodnich obozów zagłady. Możliwe, że przy produkcji rakiety V-2 brał udział zarejestrowany jako zegarmistrz Pinkus Lajb Rubinlicht. Zginął w obozie koncentracyjnym Mittelbau-Dora 27 marca 1945 roku. Przyczynę jego śmierci wpisano w języku niemieckim Grippe. To oznacza grypę. Trzeba jednak pamiętać, że w aktach obozowych zarejestrowanych więźniów często podawano fałszywe przyczyny śmierci. Wiadomo, że oficjalną przyczyną śmierci rozstrzelanych więźniów w wielu przypadkach było zatrzymanie akcji serca. Innymi często stosowanymi przyczynami były obustronne zapalenie płuc i septyczne zapalenie gardła.
Żona Pinkusa Rubinlichta, Anna, oraz jego dwie córki, Ruta i Tusia, znajdowały się na liście kobiet i dzieci, (numery wiezniów xxx xxx), XXX XXX) które miały zostać wysłane w pierwszym tygodniu grudnia 1944 r. z Piotrkowa Trybunalskiego do obozu koncentracyjnego Ravensbrück w północno-wschodnich Niemczech. W tym samym dniu, w którym kobiety zostały wywiezione do Ravensbrück, mężczyźni z chłopcami zostali wysłani do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie.
